Medium: Roli i Evropës në luftën për epërsi midis Kinës dhe SHBA-së

Medium: Roli i Evropës në luftën për epërsi midis Kinës dhe SHBA-së

Prishtinë/Zagreb, 12 prill 2023 – Në muajt e fundit, pesë liderë të ndryshëm evropianë kanë mbërritur në Pekin, duke u përpjekur të bindin presidentin kinez Xi Jinping që ta shohë botën sipas mënyrës së tyre. Megjithatë, përveç disa kontratave nga të cilat përfitonin kompanitë e tyre, çdo lider u kthye në Evropë duarbosh, shkruan në një analizë për Politico ish-i dërguari i SHBA-së në NATO, Ivo Daalder.

Presidenti francez Emmanuel Macron dhe presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen bënë udhëtimin e fundit javën e kaluar. Qëllimi i tyre ishte të bindnin Xi-n që të ndihmonte për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë ose, siç tha Macron, “ta sillte Rusinë në vete”.

Presidenti kinez kundërshtoi. Duke fajësuar NATO-n për “krizën”, Xi ishte i zemëruar dhe i irrituar kur homologët e tij evropianë përmendën luftën në Ukrainë, duke thënë se ai do të fliste me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky vetëm kur “kushtet dhe koha të jenë të përshtatshme”. Duke qenë se Moska ka përsëritur kohët e fundit se kushtet për bisedimet e paqes nuk janë ende të mira, kjo mund të marrë pak kohë.

Dështimi i Evropës për të krijuar një pykë midis Kinës dhe Rusisë, megjithatë, nuk është befasuese. Për Xi, e ardhmja është kristal e qartë: Amerika është në rënie dhe në një çerek shekulli, Kina do të zërë vendin e saj si kombi më i fuqishëm në botë. Ajo mund të përshpejtojë një të ardhme të tillë duke u lidhur me Rusinë dhe duke siguruar burimet e saj: nga lëndët djegëse fosile të lira te materialet dhe mineralet e çmuara kyçe që kontrollon Moska. Ajo gjithashtu mund të përshpejtojë rënien e SHBA-së duke tjetërsuar aleatët e saj evropianë.

Nën Xi-në, Kina e ka bërë rreshtimin me Rusinë një shtyllë kryesore të politikës së saj për vite me rradhë. Që nga marrja e pushtetit më shumë se dhjetë vjet më parë, Xi dhe presidenti rus Vladimir Putin janë takuar deri në 44 herë dhe kanë biseduar për orë të panumërta për problemet e përbashkëta. Ushtritë e tyre kanë praktikuar shumë herë së bashku, madje duke simuluar bombardimet bërthamore. Vetëm muajin e kaluar, Xi e siguroi Putinin: “Tani për tani ka ndryshime që nuk i kemi parë në 100 vjet. Dhe ne jemi ata që së bashku i iniciojmë këto ndryshime”.

Në mënyrë të pritshme, Pekini ka përqafuar idenë e “autonomisë strategjike” evropiane dhe ka nisur një ofensivë diplomatike për të magjepsur Evropën, duke përfshirë ftesën e pesë prej liderëve më të lartë të kontinentit në bisedime të gjera me Xi që nga nëntori i kaluar. Qëllimi është ngritja e Evropës, duke e larguar njëkohësisht nga Uashingtoni. Pra, ndërsa Xi fajëson SHBA-në për “përmbajtjen, rrethimin dhe shtypjen e gjithanshme të Kinës”, ambasadori i tij i ri në Bruksel i quan Kinën dhe Bashkimin Evropian “dy fuqi të mëdha që mbështesin paqen botërore, dy tregje të mëdha që promovojnë zhvillimin e përbashkët dhe dy qytetërime të mëdha që nxisin përparimin njerëzor”.

Saga e spiunazhit të shkurtit tregon se sa shpejt gjërat mund të dalin jashtë kontrollit. Këtu mund të ndihmojë Evropa. Biden e kupton se çelësi i suksesit të Amerikës në konkurrimin me Kinën qëndron në partneritetin dhe aleancën e ngushtë me miqtë e saj evropianë dhe aziatikë. Kur bëhet fjalë për teknologjitë kyçe si llogaritja kuantike, robotika e përparuar, biologjia sintetike dhe inteligjenca artificiale, si dhe mbështetja në materialet vitale dhe zinxhirët e ndjeshëm të furnizimit, SHBA-ja dhe Evropa duhet të punojnë së bashku për të konkurruar në mënyrë efektive me Kinën. Shumë në Evropë e kuptojnë këtë. Në fakt, para se të nisej për në Kinë, von der Leyen mbajti një fjalim për marrëdhëniet BE-Kinë që dukej sikur të ishte mbajtur nga vetë Biden.

“Qëllimi i qartë i Xi-t”, tha ajo, është “ndryshimi sistematik në rendin ndërkombëtar me Kinën në qendër”, dhe ajo bëri thirrje për një reduktim të tregtisë dhe investimeve në teknologjitë kyçe ku ka të bëjë me Kinën. Shumë e krahasojnë këtë ide evropiane të tregtisë dhe investimeve të “zhdukjes” me idenë e supozuar amerikane të “çlidhjes” së Kinës nga ekonomia globale. Duhet theksuar se “çrreziku” për të cilin po flet BE në marrëdhëniet tregtare me Kinën është dukshëm i ndryshëm nga “shkëputja” e ekonomisë për të cilën flet Uashingtoni. Por ndryshe nga politikanët, pak ekonomistë amerikanë mendojnë se një ndarje e tillë e Kinës është e mundur apo edhe e dëshirueshme.

Rruga e Evropës drejt Kinës mbetet e pasigurt. Nëse BE-ja do të përpiqet të gjejë politikën e saj, një rrugë të caktuar të mesme apo anën e politikës amerikane, varet nga politika e vetë Uashingtonit. Hyrja në një luftë ekonomike me ekonominë e dytë më të madhe në botë, e cila vazhdon të rritet, nuk është as një opsion real dhe as i zgjuar.