Dhurata e Vuçiqit për NATO-n dhe Perëndimin

Sanksionet dhe deklaratat e forta diplomatike nuk duhet të jenë më veprimet kryesore kur i përgjigjemi retorikës përshkallëzuese të Serbisë

Nga Jeffrey H. Fischer

Ndërsa duket se Serbia ka filluar të de-përshkallëzojë tensionet në Ballkan, javët e fundit kanë qenë disa nga më intensivet në rajon për më shumë se një dekadë.

Serbia zhvendosi pajisje të rënda ushtarake në kufirin e saj jugor me Kosovën dhe presidenti Aleksandar Vuçiq vizitoi trupat e tij të vendosura në të njëjtin kufi.

Për të qenë i qartë, Vuçiqi shpesh përdor Kosovën për përfitime të përshtatshme politike, por kurrë nuk i ka përshkallëzuar tensionet në këtë nivel. Veprimet e tij kanë nxitur qindra (nëse jo më shumë) ekspertë, duke shpresuar t’i përgjigjen pyetjes: çfarë mund të bëhet për të de-përshkallëzuar situatën dhe për të parandaluar një tjetër gjakderdhje ballkanike?

Fatkeqësisht, shumica e përgjigjeve janë krijuar përmes një prizmi shqetësimi/mbrojtës. Nëse këta ekspertë mendojnë ta shqyrtojnë situatën përmes një prizmi oportunist, ata mund të zbulojnë se presidenti Vuçiq i ka dhënë Perëndimit një dhuratë të mrekullueshme që nuk duhet lënë pas dore.

Ballafaqimi me Serbinë

Gjëja e parë që shumica e mësojnë për Serbinë dhe Vuçiqin është se ata kanë shumë më tepër gjasa të de-përshkallëzojnë situatat kur ballafaqohen me fuqi, dhe ai pothuajse gjithmonë ushqehet me dobësi.

Ndërsa situata u përshkallëzua, NATO dhe Perëndimi po debatonin nën ethe për rritjen e Forcave të NATO-s në Kosovë, duke i përmirësuar me shpejtësi armët e tyre të rënda, duke përshpejtuar diplomimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës drejt një ushtrie të vërtetë, ose duke lobuar kombet e tjera për të njohur Kosovën.

Me sa duket, Beogradi (dhe atë që përfaqëson, Moska) tashmë i priste këto lëvizje dhe e shikonin Brukselin me kënaqësi teksa hanin kokoshka.

Ndërsa kontestuese, në vijim është një qasje ndryshe për t’u ballafaquar me Serbinë. Nëse NATO kërkon opsione që do të tërheqin vëmendjen e Vuçiqit, ata mund të dëshirojnë të ndërmarrin një përpjekje masive diplomatike në Bruksel, të fitojnë konsensus dhe t’ia thonë Beogradit deklaratat në vijim:

1. S’ka më VKA

Vendet e NATO-s nuk do të përdorin më termin “VKA” (Vija Kufitare Administrative/eng. ABL – Administrative Boundary Line). Tani e tutje, VKA-së do t’i referohen si “kufi”.

Që nga Rezoluta e OKB-së e vitit 1999, ndarja ndërmjet Serbisë dhe Kosovës është përmendur si VKA, pjesërisht për të siguruar marrëveshjen e Beogradit në lidhje me përfundimin e luftës. Në të gjithë korrespondencën e NATO-s, si dhe në çdo bashkëveprim me Serbinë, termi është gjuhë e detyrueshme.

VKA u krijua mbi dy dekada më parë si një mjet pazaresh për të siguruar paqen. Termi i shërbeu qëllimit të tij, por nuk është më i rëndësishëm.

2. S’ka më “e ashtuquajtura”

Vendet e NATO-s nuk do t’u përgjigjen më ose nuk do t’u drejtohen gazetarëve, qeverive ose subjekteve që i referohen Kosovës si një “i ashtuquajtur rajon”.

Ashtu si me VKA, kjo është mënyra se si Serbia, Rusia dhe të tjerët e kanë cilësuar Kosovën jo vetëm në angazhimin diplomatik, por në deklaratat e shtypit apo publikut.

Kjo po zgjat për dy dekada që nga Lufta e Kosovës e vitit 1999. Fraza është një marifet sofomorik diplomatik që është konsumuar prej kohësh.

3. S’ka më “institucionet në Kosovë”

Vendet e NATO-s nuk do të përdorin më termin “Institucionet në Kosovë” (IiK) kur iu referohen strukturave qeveritare të Kosovës.

IiK ka qenë një term i vetë-imponuar prej kohësh i përdorur brenda NATO-s për të qetësuar Serbinë. E njëjta është konsumuar.

4. Kundër-kërcënimi

Në fund, NATO-ja e thotë qartë se nëse Serbia dëshiron të kërcënojë si një ishull në një det të NATO-s, le ta bëjë këtë.

Megjithatë, Perëndimi nuk do të fashitë më sjelljen e tij idhnake, fëmijërore. Përshkallëzimi i mëtejshëm nga Serbia do të çojë vetëm në përshpejtimin e anëtarësimit të Kosovës në NATO së bashku me Finlandën dhe Suedinë.

Fitimi i konsensusit

Kuptohet se për diplomatët profesionistë të njohur me tensionet Serbi-Kosovë, arritja e konsensusit për këto katër deklarata është “e pamundur”.

Brenda NATO-s, katër vende – Greqia, Sllovakia, Spanja dhe Rumania – ende nuk e kanë njohur Kosovën. Arsyeja janë çështjet e brendshme dhe në asnjë mënyrë nuk bazohet në ndonjë frikë apo afinitet ndaj Serbisë dhe aleatëve të saj.

Do të nevojitet një sasi e konsiderueshme bindëse diplomatike për të fituar mbështetjen e kombeve jo-njohëse dhe një gatishmëri për të shpenzuar një pjesë të kapitalit politik nga zyrtarët e tyre të zgjedhur.

Fatkeqësisht, veprimet më të fundit të Vuçiqit mund të kenë ofruar argumente të reja për të ndihmuar në bindjen e atyre kombeve.

Mundësia

Përshkallëzimi i fundit i konfliktit i Vuçiqit ka gjeneruar disa diskutime kthjelluese në sallat e selisë së NATO-s dhe në kryeqytete. Ndërsa asnjë anëtar i NATO-s (përfshirë katër mosnjohësit) nuk dëshiron konflikt shtesë në Euroazi, veçanërisht në kohën e luftës në Ukrainë, kjo është pikërisht ajo që kërcënoi Vuçiqi.

Ky fakt duhet të shërbejë si bazë debati në përpjekjet për të lëvizur katër kombet jo-njohëse. Bashkë me shumë karota dhe shkopinj të tjerë diplomatikë, ekziston mundësia që këta të katër mund të bashkohen me konsensusin për këto deklarata, një hap shumë më i lehtë sesa shpallja në nivel kombëtar për një njohje të plotë të Kosovës.

Ndërsa gjasat për fitore janë ndoshta të pakta, dhuna e stërngarkuar e fundit e Vuçiqit ka prezantuar një mundësi. Diskursi diplomatik që i përgjigjet fuqishëm Serbisë, ndërsa Kosova avancon, është i denjë për përpjekje, veçanërisht me sfidat ekzistuese të sigurisë rajonale në Ukrainë.

Edhe nëse përpjekjet diplomatike dështojnë, Beogradit do t’i dërgohet një mesazh; atë që edhe Vuçiqi mund ta kuptojë.

Për shumicën e vendeve të NATO-s, sanksionet dhe deklaratat e forta diplomatike nuk do të jenë më veprimet kryesore kur t’i përgjigjen retorikës përshkallëzuese të Serbisë.