Filozofia e Preambulës së Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike

Filozofia e Preambulës së Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike

Nga Prof. Dr. Milan Jazbec*

Konventa e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike (VCDR), krahas Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore (KVKV), paraqet thelbin e së drejtës diplomatike dhe konsullore, si dhe të teorisë dhe praktikës diplomatike. Të dyja konventat u miratuan dhe hynë në fuqi 60 vjet më parë – VCDR në 1961 (61 nënshkrues) dhe u ratifikua në 1964 (192 ratifikime), dhe VCCR në 1963 (49 nënshkrues) dhe u ratifikua në 1967 (182 ratifikime).

Duke pasur parasysh sekuencën kohore, strukturën dhe korrelacionin e tyre, VCCR rrjedh nga VCDR (krahasoni klauzolën e tretë dhe të katërt të preambulës së VCCR, si dhe funksionin e dytë të një misioni diplomatik), por ato ndajnë një komplementaritet dhe jo një korrelacion hierarkik.

Është magjepsëse të shohësh se sa pak dokumente juridike ndërkombëtare kanë marrë që atëherë numrin e paprecedentë të ratifikimeve dhe sa pak janë pranuar, respektuar dhe zbatuar në mënyrë universale. Prandaj, ato gjithashtu interpretohen, diskutohen dhe shtjellohen nga punime të shumta kërkimore, ekspertë dhe pikëpamje empirike. Megjithatë, pothuajse sipas rregullit, këto shkrime fokusohen në përshkrimet ligjore dhe protokollare dhe interpretimet e të dy dokumenteve. Kjo do të thotë se ne përballemi me riinterpretimin e tyre të vazhdueshëm.

Ky punim veneron me kujdesë VCDR-në me synimin për të zbuluar se çfarë fshihet brenda dhe pas tekstit, me fokus në preambulën dhe filozofinë e tij.

Preambula e Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike

Filozofia e preambulës së VCDR-së na ndihmon të kuptojmë kuptimin ndërdisiplinor, të ndërlidhur, strukturor dhe kontekstual të misionit të tij.

Preambula është larg nga të qenit një hyrje e thjeshtë në pjesën kryesore të tekstit të konventës. Ne e kuptojmë atë si një manifestim politik të shteteve (palëve në konventë) pasi pasqyron pajtueshmërinë e tyre mbi atë se ata pajtohen të ruajë paqen dhe sigurinë ndërkombëtare. Rrjedhimisht, ajo pasqyron gjithashtu konceptin e diplomacisë, duke shfaqur një përpjekje të pamëshirshme për paqen, sigurinë dhe promovimin e marrëdhënieve miqësore midis kombeve (funksioni i pestë i një misioni diplomatik). E fundit, por jo më pak e rëndësishme, ajo forcon një sfond ligjor të gjerë, të qartë dhe të fortë për atë që bëjnë diplomatët. Karakterizohet nga tradita, vazhdimësia, çiltërsia dhe fleksibiliteti, respekti vibrues, pëlqimi i ndërsjellë dhe etika. Ekziston një ambicie e vazhdueshme që këto aspekte të jenë të pranishme çdo ditë në praktikën diplomatike.

Preambula përbëhet nga një formulim hapës dhe mbyllës, dhe pesë klauzola (të cilat strukturalisht mund të shihen si klauzolë hapëse dhe mbyllëse, plus tre klauzola kryesore). Kjo strukturë çon në një kuptim më thelbësor të preambulës, ofron njohuri të reja në mesazhet e saj dhe zbulon kryeveprën e autorëve, e cila është shumë e ndryshme nga një dokument ligjor tipik i thatë dhe formal. Rrjedhimisht, çdo klauzolë shërben si një mesazh i pavarur diplomatik dhe politik me një konotacion të dukshëm politik.

Formulimi fillestar: “Shtetet palë në këtë Konventë” hap VCDR dhe përcakton subjektet pjesëmarrëse. Ata janë shtete-kombe, aktorët kryesorë ligjorë në bashkësinë ndërkombëtare, në të cilat diplomacia mbetet një institucion i domosdoshëm. Ai tërheq vëmendjen e lexuesit te klauzolat e parathënies dhe prezanton thelbin e saj, si dhe vetë preambulën.

Formulimi përfundimtar: “Kam rënë dakord si më poshtë”, mbyll preambulën dhe hap (d.m.th. prezanton) pjesën kryesore të tekstit të dokumentit. Ai gjithashtu mbyll preambulën si një segment të pavarur që mund të shërbejë si një mini manual i teorisë dhe praktikës diplomatike. Kjo është veçanërisht e dukshme kur hedhim një vështrim më të afërt në pikat kryesore të secilës klauzolë, përkatësisht: ‘Kujtimi’, ‘Duke pasur parasysh’, ‘Besimi’, ‘Realizimi’ dhe ‘Pohimi’.

Klauzola e parë (hapëse) thotë:

“Duke kujtuar se popujt e të gjitha shteteve që nga kohërat e lashta e kanë njohur statusin e agjentëve diplomatikë,”

Me thirrjen e saj që në hapjen e tekstit, kjo klauzolë fillon në medias res dhe paraqet një përkufizim shumë të ngjeshur të diplomacisë dhe pothuajse gjithçka që duhet të dimë për të. Diplomacia është një mjet i vjetër për ndërmjetësimin midis entiteteve të ndryshme, që e ka origjinën më shumë se 5000 vjet më parë (“nga kohët e lashta”). Përveç paraqitjes së kronologjisë së evolucionit të diplomacisë, ajo detajon edhe traditën e saj. Diplomacia nuk është asgjë pa traditë dhe durim. Përveç kësaj, ajo çimenton instrumentin e imunitetit diplomatik (“kanë njohur statusin e agjentëve diplomatikë”) që është pranuar për mijëvjeçarë.

Klauzola e dytë thotë:

“Duke pasur parasysh qëllimet dhe parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara në lidhje me barazinë sovrane të shteteve, ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare dhe promovimin e marrëdhënieve miqësore midis kombeve,”

Kjo klauzolë paraqet vetë thelbin e diplomacisë, d.m.th., ruajtjen e paqes dhe sigurisë, parandalimin e konflikteve dhe luftërave dhe gjithçka që ka të bëjë me diplomacinë. Diplomacitë e shteteve sovrane dhe juridikisht të barabarta ndjekin këtë mision dhe këto parime. Për më tepër, promovimi i marrëdhënieve miqësore midis kombeve përbën një qëllim shumë etik.

Klauzola e tretë thotë:

“Duke besuar se një konventë ndërkombëtare për marrëdhëniet diplomatike, privilegjet dhe imunitetet do të kontribuojnë në zhvillimin e marrëdhënieve miqësore midis kombeve, pavarësisht nga sistemet e tyre të ndryshme kushtetuese dhe sociale,”

Kjo klauzolë deklaron shprehimisht vullnetin e mirë dhe synimet e shteteve, gjë që paraqet një dimension tjetër etik, veçanërisht duke pasur parasysh pranimin e qartë të dallimeve në sistemet kushtetuese dhe shoqërore të shteteve. Ai konfirmon rëndësinë e një dokumenti ligjor që do të përfshinte të gjitha këto specifika dhe pika të forta të diplomacisë si metodë dhe mjet për menaxhimin e marrëdhënieve ndërmjet shteteve. Ky pasazh parashtron qartë qëllimet e përbashkëta të partive të VCDR.

Klauzola e katërt thotë:

“Duke kuptuar se qëllimi i këtyre privilegjeve dhe imuniteteve nuk është të përfitojnë individë, por të sigurojnë kryerjen efikase të funksioneve të misioneve diplomatike si përfaqësues të shteteve,”

Kjo klauzolë zbulon atë që llogaritet si aspekti më i rëndësishëm i VCDR. Domethënë, se funksionaliteti i veprimit diplomatik shkon paralelisht me imunitetin diplomatik absolut, jo për hir të bartësit të tij, por të misionit të tij. Diplomacia është një profesion, por mbi të gjitha është një mision fisnik dhe një mision diplomatik që i shërben interesave të përfaqësimit të shteteve dhe jo atyre të sovranëve të tyre.

Klauzola e pestë (përmbyllëse) thotë:

“Duke pohuar se rregullat e së drejtës zakonore ndërkombëtare duhet të vazhdojnë të rregullojnë çështje që nuk rregullohen shprehimisht nga dispozitat e kësaj Konvente,”

Në ankesin e saj përfundimtar, kjo klauzolë na siguron fuqinë e së drejtës zakonore, si dhe besimin që palët në VCDR kanë investuar në të drejtën zakonore dhe te njëra-tjetra. Shtetet janë të lira t’i bashkohen konventës, por ajo është gjithashtu e detyrueshme. Përsëri, kjo është etika që është gjithnjë e pranishme në punën diplomatike dhe rregulloret e saj ligjore. Gjithashtu, klauzola e fundit përmbledh të gjithë frymën dhe filozofinë e këtij akti, si dhe mesazhin dhe konceptin e tij.

Kjo është diplomacia: një zgjedhje e kujdesshme dhe e pafundme fjalësh dhe një dërgim i vazhdueshëm mesazhesh në kontekstin ligjor, i cili duhet të jetë gjithmonë ndërdisiplinor, inovativ dhe i sjellshëm. [Marrë nga: Eurasiareview]  [Përktheu: ISHGJ]

Rreth Autorit:

Dr. Milan Jazbec është një diplomat slloven, profesor i diplomacisë, poet dhe shkrimtar, i punësuar në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Sllovenisë dhe anëtar i gjeneratës së parë të diplomatëve sllovenë. Ai ishte ambasador në Maqedoninë e Veriut (2016-2020) dhe në Turqi (2010-2015, i akredituar gjithashtu në Azerbajxhan, Iran, Irak, Liban dhe Siri). Ai botoi mbi gjashtëdhjetë libra dhe është autor i më shumë se 130 artikujve mbi diplomacinë dhe tema të ngjashme, të gjitha në katërmbëdhjetë gjuhë. Nga viti 2009 është redaktor themelues i revistës shkencore ndërkombëtare European Perspectives. Pikëpamjet e paraqitura në këtë artikull janë vetëm të tijat dhe nuk përfaqësojnë ato të punëdhënësit të tij.