Lufta e Ukrainës: Roli i Pashprehur i Armëve Bërthamore

[20 shtator 2023]

Nga Alessandro Gagaridis [Geopolitical Monitor]

]

Lufta në Ukrainë ka nxitur shumë debate midis specialistëve dhe publikut të gjerë njësoj në lidhje me efektivitetin e sistemeve të shumta të armëve të përdorura nga të dyja palët në fushën e betejës. Duke filluar nga performanca e tankeve të prodhimit sovjetik deri te debati i vazhdueshëm rreth ndikimit të avionëve luftarakë F-16 Fighting Falcon që furnizohen në Ukrainë, diskutimi mbi armatimin është bërë i zakonshëm dhe termat ushtarakë janë bërë të zakonshëm në lajme dhe media sociale.

Ky diskutim është një nënprodukt i natyrshëm i luftës në vazhdim dhe pjesë e debatit politik rreth saj. Megjithatë, nuk përmendet një aspekt që, edhe pse në mënyrë indirekte dhe jo të dukshme, është i një rëndësie themelore: roli i armëve bërthamore në luftë, i cili pa dyshim e lë në hije atë të të gjithë pajisjeve të tjera të përdorura në vijën e frontit.

Kjo mund të duket një deklaratë kontradiktore, duke pasur parasysh se armët atomike nuk janë përdorur në luftë dhe ka të ngjarë të mos përdoren kurrë. Megjithatë, është vetëm pasoja kundërintuitive e logjikës së parandalimit bërthamor.

Shtetet e Bashkuara dhe Rusia, të dyja të përfshira në luftë (edhe pse e para nuk është një palë luftarake e drejtpërdrejtë), disponojnë arsenalet më të mëdha bërthamore në botë, të cilat përafërsisht pasqyrojnë njëri-tjetrin. Këto kanë për qëllim të sigurojnë pengimin bërthamor, i cili bazohet në konceptin e shkatërrimit të siguruar reciprokisht, ose shkurt MAD: secila palë e di se, në rast të luftës së plotë, tjetra është në gjendje të asgjësojë industrialo-ushtarakët dhe civilët e saj, por edhe kompleksin ekonomik. Për shkak të kësaj, ata shmangin luftën me njëri-tjetrin. Kostoja thjesht do të ishte shumë e lartë – aq e lartë sa vetë ekzistenca e shtetit përkatës.

E njëjta logjikë vlen edhe për luftën në Ukrainë, edhe nëse as SHBA-ja dhe as aleanca e NATO-s e udhëhequr nga SHBA nuk janë ndërluftues të drejtpërdrejtë. Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj evropianë e kanë mbështetur Ukrainën me financim, inteligjencë, trajnime dhe pajisje ushtarake. Por megjithë simpatinë e përhapur për kauzën ukrainase dhe thirrjet për mbështetje në rritje, ata janë përmbajtur nga marrja e një roli të drejtpërdrejtë në konflikt për shkak të logjikës së parandalimit bërthamor të përshkruar më sipër. Rreziku i një përfshirjeje të drejtpërdrejtë është thjesht shumë i madh.

Kjo ka dy pasoja. E para është se, përveç ngjarjeve të paparashikueshme që shkaktojnë një përshkallëzim, Shtetet e Bashkuara dhe NATO nuk do të luftojnë drejtpërdrejt kundër forcave ruse. E dyta është e ndërthurur rreptësisht me të mëparshmen. Në një mënyrë kundërintuitive, duke marrë parasysh mospërdorimin e tyre, armët bërthamore mund të konsiderohen si pjesa më e rëndësishme e pajisjeve në luftë, sepse – si garancia përfundimtare e parandalimit – ata janë ato që e pengojnë atë të derdhet përtej Ukrainës dhe të bëhet një luftë ndërkontinentale. me pasoja katastrofike.

Këtu, është e dobishme të futemi në fushën e krahasimeve historike dhe skenarëve hipotetikë. Lufta në Ukrainë filloi kur një fuqi e madhe pushtoi një vend i cili nga ana e tij u mbështet nga një fuqi tjetër e madhe dhe aleatët e saj evropianë. Tani, ky skenar themelor, pavarësisht dallimeve, është i njëjtë që rezultoi në fillimin e të dy luftërave botërore. Në vitin 1914, kriza e shkaktuar nga vrasja e arkidukës së Austro-Hungarisë, Francis Ferdinand, e shtyu vendin të pushtonte Serbinë, që ishte nga ana tjetër, e mbështetur nga Perandoria Ruse. Kur aleatët përkatës u mobilizuan dhe iu bashkuan armiqësive, shpërtheu një konflikt shkatërrues katërvjeçar. Në vitin 1939, pushtimi i Polonisë nga Gjermania naziste bëri që Mbretëria e Bashkuar dhe Franca t’i shpallnin luftë Rajhut të Hitlerit për të mbrojtur aleatin e tyre. Edhe një herë, kjo çoi në një luftë botërore që zgjati gati gjashtë vjet.

Ndërsa skenarët historikë ‘po sikur’ të mos mund të demonstrohen për arsye të dukshme, është e arsyeshme të argumentohet se ato konflikte me shumë mundësi do të kishin mbetur të kufizuara në dimensionin e tyre lokal nëse fuqitë e mëdha të përfshira do të kishin zotëruar armë bërthamore dhe veçanërisht arsenale të mëdha si ato të sotme. Rusia dhe Shtetet e Bashkuara. Duke zbatuar logjikën e kundërt dhe duke supozuar se Rusia dhe SHBA/NATO nuk kishin aktualisht koka bërthamore, atëherë ka të ngjarë që lufta së shpejti do të ishte përshkallëzuar në një luftë gjithëpërfshirëse evropiane, me gjasë që do të zgjaste me vite dhe do të shkaktonte miliona vdekje në të gjithë botën.

Kjo është arsyeja pse armët bërthamore, pavarësisht se nuk përdoren, luajnë një rol themelor në luftën e Ukrainës, disi shumë më të rëndësishme se ai i çdo sistemi tjetër të përdorur nga secila palë: ato janë ato që e pengojnë luftën të përshkallëzohet në një luftë edhe më të madhe, luftës më vdekjeprurëse dhe më tragjike.

Midis llojeve të ndryshme të armëve bërthamore, raketat balistike të lëshuara nga nëndetëset (SLBM) janë veçanërisht të rëndësishme në këtë kuptim. Duke pasur parasysh mbijetesën e tyre më të madhe, e cila është pasojë e fshehtësisë së natyrshme të platformave të tyre lëshuese, SLBM-të janë një aset thelbësor i goditjes së dytë, që do të thotë se ata mund të sigurojnë praktikisht aftësinë për të nisur një sulm të aftë për të shkatërruar kundërshtarin edhe nëse ky i fundit godet i pari. Si të tilla, në vend të tankeve Leopard 2 apo artilerisë raketore HIMARS, janë nëndetëset e raketave balistike të klasit Borei dhe Columbia, që fshihen në heshtje diku nën oqeane,  që kanë ndikimin më të madh, megjithëse indirekt, në luftën në Ukrainë.

Ky reflektim mbi rëndësinë e armëve bërthamore dhe parandalimit në luftën e Ukrainës sjell një tjetër konkluzion kundërintuitiv, por të rëndësishëm: në kundërshtim me atë që argumentojnë shumë kritikë, mënyra se si kanë ndodhur ngjarjet deri tani është një sukses për NATO-n dhe tregon efektivitetin e saj si një aleancë ushtarake. synonte të pengonte një sulm ndaj anëtarëve të saj.

Nga pikëpamja strategjike, do të kishte qenë më logjike që Rusia të pushtonte tre shtetet baltike sesa Ukrainën. Edhe kur merren së bashku, ato janë më të vogla dhe ushtritë e tyre kanë më pak trupa se Ukraina, dhe kështu janë në parim më të lehta për t’u pushtuar. Për më tepër, territori i tyre është afër Shën Petersburgut, qyteti i dytë më i madh i Rusisë dhe shtëpia e një baze të rëndësishme detare, dhe gjithashtu ndan Rusinë kontinentale nga enklava e Kaliningradit, ku ushtria ruse ka instalime të shumta duke përfshirë selinë e Flotës Balltike. Përkundër kësaj, Rusia zgjodhi të pushtonte Ukrainën. Arsyeja është e thjeshtë: republikat baltike janë anëtarë të NATO-s, dhe për këtë arsye mbrohen nga sistemi i sigurisë kolektive të Aleancës, i cili në fund të fundit mbështetet në parandalimin bërthamor. Në këtë kuptim, vendimi i Rusisë mund të shihet si një sukses për NATO-n, pasi ajo përmbushi misionin e saj kryesor për të parandaluar një sulm ndaj anëtarëve të saj – të cilët nuk përfshijnë Ukrainën.

E gjithë kjo nuk do të thotë se armët e tjera, qoftë të përdorura nga Ukraina apo Rusia, nuk janë të rëndësishme. Ata janë, pasi, përveç faktorëve të tjerë, janë ata që përcaktojnë rezultatin e luftës. Megjithatë, roli i armëve bërthamore nuk duhet neglizhuar, sepse ato janë ato që kanë penguar që një luftë tragjike të bëhet një konflikt shumë më i madh dhe akoma më shkatërrues me përmasa ndërkontinentale.   [Përktheu: ISHGJ]