Mirëkuptimi i Lituanisë për të nxitur diktaturën e Bjellorusisë

Mirëkuptimi i Lituanisë për të nxitur diktaturën e Bjellorusisë

Nga Peter Tase* [Korçë/Çikago]

Më 2 dhjetor 2021, Zyra e Departamentit të Thesarit të SHBA-së për Kontrollin e Pasurive të Huaja (OFAC), shenjoi 20 individë dhe 12 subjekte dhe identifikoi tre avionë si prona të bllokuara në përputhje me Urdhrat Ekzekutiv (EO) 14038 dhe 13405. Këto veprime u kryen në “Përgjigje ndaj shpërfilljes së hapur të regjimit të Lukashenkës për normat ndërkombëtare dhe mirëqenien e qytetarëve të tij.” Personat e Lukashenkës të shenjuar nga Uashingtoni kanë lehtësuar kontrabandën e emigrantëve të regjimit në Bashkimin Evropian (BE), kanë marrë pjesë në goditjen e vazhdueshme të të drejtave të njeriut dhe demokracisë dhe kanë forcuar financiarisht regjimin.

Pavarësisht nga këto veprime të ndërmarra nga Thesari i SHBA-së, administrata e Biden-it dështoi haptazi të mblidhte aleatët e saj evropianë për të përforcuar sanksionet e SHBA-së në territoret e tyre përkatëse; Qeveritë fqinje të Bjellorusisë në Balltik, veçanërisht Lituania, po aplikojnë një rol të paqartë dhe po ndjekin taktika të fshehta sa herë që sanksionet e Uashingtonit prekin interesat shkurtpamëse ekonomike të Vilnius-it. Ndërsa përjetojmë pushtimin e pamëshirshëm ushtarak të Ukrainës nga Rusia, Uashingtoni vazhdon të mbajë një pozicion ambivalent ndaj Vilniusit. Më 18 shkurt 2022, Sekretari i Mbrojtjes i SHBA Lloyd Austin vizitoi Lituaninë dhe u takua me Gitanas Nauseda, Presidente e Lituanisë, Ingrida Simonyte, Kryeministre e Lituanisë dhe Ministrin e Mbrojtjes Kombëtare Arvydas Anušauskas; gjatë këtij rasti historik, Delegacioni i SHBA-së nuk arriti të theksonte rëndësinë e Lituanisë në zbatimin e sanksioneve ekonomike dhe financiare kundër regjimit diktatorial bjellorus.

Megjithëse në dhjetor 2021, Uashingtoni vendosi sanksione kundër Bjellorusisë, kryeministrja e Lituanisë, Ingrida Šimonytė, ka aplikuar qasje të butë ndaj këtyre sanksioneve dhe vazhdon të lejojë eksportet e dërgesave bjelloruse të hidroksidit të kaliumit të kalojnë nëpër vendin e saj dhe të arrijnë tregjet ndërkombëtare. Retorika dhe demagogjia disi e fortë publike e Šimonytesë për këtë çështje, i ka blerë asaj kohën në sytë e lidershipit të Politikës së Jashtme të SHBA-së, megjithatë administrata e Biden-Haris nuk ka arritur të bëjë presion mbi Qeverinë e Lituanisë që të përforcojë më tej sanksionet e Uashingtonit dhe të japë veprime konkrete, me ç’rast do të përfitonin Polonia dhe i gjithë komuniteti i BE-së.

Thesari i SHBA-së ka bërë pjesën e tij të punës; për fat të keq është e parakohshme të konstatohen rezultatet e këtyre veprimeve, duke e ditur se administrata e Biden-it nuk ka ndjekur, as nuk ka bërë presion mbi autoritetet lituaneze që të veprojnë shpejt dhe të ushtrojnë presion të mëtejshëm kundër Minskut, edhe pse shumë raketa Iskander janë lëshuar nga brenda territorit bjellorus dhe janë duke vrarë qindra civilë të pafajshëm ukrainas. Bjellorusia është ndër vendet shumë të pakta në botë, të cilave iu bashkua Koreja e Veriut dhe Siria, që po mbështesin hapur agresionin ushtarak rus kundër Ukrainës, këtë komb sovran në zemër të Evropës.

Anasjelltas, Presidenti Lukashenka, ka mposhtur përpjekjet diplomatike të Uashingtonit në Evropën Qendrore, duke i bërë presion të thellë Departamentit të Shtetit të SHBA-së për të pushuar nga puna njëzet punonjës të punësuar vendas në tetor 2021. Sipas Julie Fisher, e dërguara e SHBA në Bjellorusi: “Këto veprime pasqyrojnë thellësinë e autoriteteve bjelloruse, pasiguritë për rolin e diplomacisë, lidhjet mes njerëzve dhe shoqërisë së pavarur civile”. Sigurisht, marrëdhëniet ndërmjet Uashingtonit dhe Minskut janë në nivelet më të ulëta në dekada, megjithatë sanksionet e vendosura nga Biden – administrata e Harris duhet të jetë një prioritet kryesor dhe afërsia gjeografike e Lituanisë për të shërbyer si kreu i plazhit të Bjellorusisë, është një komponent strategjik për Uashingtonin për të arritur rezultate të suksesshme nga sanksionet e tij shumë të reklamuara.

Departamenti i Shtetit i SHBA-së ka dështuar të bëjë presion ndaj Lituanisë që të ndalojë ndihmën dhe mbështetjen e regjimit të Lukashenkës në sipërmarrjet e saj të eksporteve ndërkombëtare.

Interesi i Shtëpisë së Bardhë për të mbajtur një rrugë normalizimi të marrëdhënieve me Bjellorusinë, është i ndërthurur fuqishëm me aftësinë e saj për të përforcuar sanksionet me ndihmën e aleatëve të saj të NATO-s në Baltik, veçanërisht të Lituanisë, një qeveri që mbështet hapur politikën e jashtme të SHBA-së në publikun e saj në diskurs, por nuk arrin të ndërmarrë veprime konkrete për çështjet urgjente që prekin sigurinë e saj kombëtare dhe stabilitetin ekonomik të BE-së.

Thelbi i ruajtjes së vlerave demokratike dhe të drejtave të njeriut në Bjellorusi është zbatimi i suksesshëm i sanksioneve ekonomike të SHBA-së kundër miqve të Lukashenkës, në Balltik dhe më gjerë. Duhen aftësi të veçanta dhe një udhëheqje krijuese për t’i bërë presion zyrtarisht Lituanisë që të ndërmarrë veprime konkrete në favor të këtyre sanksioneve.

Politika e kontrollit të SHBA-së ka rezultuar e kotë dhe një prani më e madhe e diplomatëve amerikanë në Balltik dhe Evropën Qendrore është e barabartë me sigurimin e grumbullimit të inteligjencës njerëzore shumë të vlefshme në mbrojtje të interesave kombëtare të SHBA-së përtej Atlantikut. Një fokus i veçantë duhet t’i kushtohet Lituanisë, pasi Uashingtoni synon të pengojë, kufizojë më tej aktivitetet financiare ndërkombëtare të Minskut. Si një vend me lidhje gjeografike me Bjellorusinë, Lituania po shërben si një territor parajsë për regjimin autokratik të Lukashenkës për të kryer të gjitha punët e tij të biznesit dhe aktivitetet e paligjshme financiare.

Tranzicioni i Lituanisë drejt një demokracie të gjallë dhe të tregut të lirë në Balltik dhe Evropën Qendrore, është mbështetur gjithnjë e më shumë nga qeveria e SHBA; megjithatë, qeveria e saj ka hezituar të ndërmarrë hapa seriozë drejt kontrollit të linjave të operimit të eksporteve të Bjellorusisë që po zhvillohen në territorin e saj.

Mospërfillja e Uashingtonit ndaj afërsisë gjeografike të Lituanisë dhe rolit aktiv të liderëve të saj drejt kënaqjes së oligarkisë bjelloruse në Vilnius, ka treguar pasoja të rënda, rezultate joefektive, në procesin e zbatimit të sanksioneve të fundit financiare të vendosura kundër Lukashenkës.

Bashkëpunimi tregtar midis Lituanisë dhe Bjellorusisë është ndër më të fortat në Evropë, e para duke u bërë burimi kryesor i rritjes ekonomike të Bjellorusisë. Në vitin 2019, sektori i shërbimeve në Lituani ishte rritur në 680 milionë USD dhe fluksi kryesor i burimeve njerëzore është Minsku.

Tre vjet më parë, Lituania eksportoi mbi 720 milionë dollarë shërbime në Bjellorusi. Zyrtarët publikë vazhdojnë me biznesin e tyre si zakonisht falë mbështetjes strategjike të ofruar nga kompania e Lituanisë: kompania e transportit Lietuvos Geležinkeliai (Hekurudhat Lituaneze) dhe Klaipėdos Uostas (Porti i Klaipeda). Prandaj, Bjellorusia po përdor territorin e Lituanisë për të kryer operacione të pandërprera biznesi me botën e jashtme: në vitin 2019, pothuajse 75 për qind e totalit të ngarkesave hekurudhore – mallrat e shkarkuara në Lituani erdhën nga Bjellorusia. Në konceptin e qarkullimit të mallrave në Portin e Klaipedës, ngarkesat nga Bjellorusia përbëjnë deri në një të tretën e sasisë totale të saj.

Shtëpia e Bardhë e kryesuar nga Biden-i duhet të ndërmarrë veprime të menjëhershme dhe të trajtojë lidhjen Lituani-Bjellorusi nëse me të vërtetë aspiron të sanksionojë dhe ndëshkojë financiarisht liderët kryesorë të Minskut. Heqja e sanksioneve është vetëm fillimi dhe Uashingtoni duhet të ndërmarrë hapa konkretë për të adresuar seriozisht sfidat gjeopolitike që burojnë nga boshti Minsk – Vilnius.

__________________________________

* Peter Tase është i lindur në Korçë. Ai autor librash, analist dhe përkthyes në disa gjuhë. Për disa vite ka qenë studiues për Studimet Paraguaiane dhe Analist për Amerikën Latine dhe Karaibe. Tase është një ish-vullnetar i Korpusit të Paqes – Paraguaj (2007-2009), ku shërbeu si këshilltar për Shëndetin dhe Edukimin Publik. Ai ka përfunduar trajnimin dhe shërbimin e tij në Departamentin e Ñeembucú. Tase është themeluesi i Forumit Ekonomik të Paraguajit në Milwaukee, Shtetet e Bashkuara (2012, 2014).

Ai kreu studimet dhe mori diplomën në Letërsi Italiane dhe studioi Marrëdhënie Ndërkombëtare nga Universiteti i Wisconsin – Milwaukee (2006). Studime në Qeverinë e SHBA-së dhe Menaxhimin Publik, në Qendrën ‘Les Aspin’ për Studimet e Qeverisë dhe Menaxhimit Publik, Universiteti Marquette, Washington, D.C.; dhe  praktikën sudimore në Dhomën e Përfaqësuesve të Kongresit të Shteteve të Bashkuara, Zyrën e Përfaqësuesit Richard Pombo (CA-11).
Në vitet 2011-2012, ai kreu studime pasuniversitare në Institutin e Politikës Botërore në Uashington, D.C., dhe studioi gjuhën Guaraní në Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní, Uashington, D.C. Rajonale… Jeton në Çikago, SHBA.