Problemi me Skocinë…

Problemi me Skocinë…

Edinburgu po e shtyn me guxim përpara një tjetër referendum për pavarësinë e vendit. Por Londra ende i mban në duart e saj të gjithë atutë.

Nga  Dr Anthony Salamone*

Siç e dinë të gjithë fansat e filmave më së voni  që nga Braveheart, anglezët dhe skocezët nuk kanë qenë kurrë aq të gjelbër, sa është Malësia në pranverë. Ka kaluar më shumë se një vit nga zgjedhjet e përgjithshme skoceze në maj 2021. Partia Kombëtare Skoceze (SNP) në pushtet nuk siguroi shumicën e vendeve (i mungoi një votë), por ishte në gjendje të formonte një qeveri koalicioni me Partinë e Gjelbër Skoceze.

Të dyja partitë janë propaganduese të pavarësisë skoceze dhe, si para zgjedhjeve, kishte një shumicë të përgjithshme në Parlamentin Skocez në favor të mbajtjes së një referendumi të ri për pavarësinë dhe krijimit të një shteti sovran skocez. Pas vitesh mosveprimi për shkak të pandemisë, qeveria skoceze i ka dhënë frymë pavarësisë me dy njoftime të rëndësishme.

Këtë javë, kryeministrja skoceze Nicola Sturgeon zbuloi planet e qeverisë së saj për të përmbushur premtimin e saj për të mbajtur një referendum për pavarësinë, dhe atë deri në fund të vitit 2023. Qeveria skoceze synon një referendum për 19 tetor 2023. Megjithatë, qeveria britanike nuk është dakord për një votim. Si rezultat, këshilltari kryesor ligjor i qeverisë skoceze, Lord Advocate, i ka kërkuar Gjykatës së Lartë të Mbretërisë së Bashkuar të vendosë nëse Parlamenti Skocez mund të mbajë vetë një referendum.

Pak javë më parë, Sturgeon u përpoq të ringjallte diskutimin për pavarësinë e Skocisë. Së bashku me kolegun e saj të Partisë së Gjelbër, Sturgeon tha se kishte ardhur koha për një debat të ri mbi pavarësinë. Në të njëjtën kohë, qeveria skoceze publikoi një raport që krahason performancën ekonomike dhe sociale të Mbretërisë së Bashkuar dhe vendeve tjera evropiane, duke synuar të tregojë se Skocia do të ishte më mirë si një vend i pavarur. Për SNP-në, çështja e pavarësisë është tani në qendër të politikës skoceze.

Debati për pavarësinë e Skocisë ka qenë prej kohësh i përbërë nga dy elementë: përveç çështjes procedurale nëse duhet mbajtur një referendum, ekziston çështja thelbësore nëse Skocia duhet të bëhet fare e pavarur. Vitet e fundit fokusi ka qenë tek diskutimi procedural. Mosmarrëveshja politike midis qeverive skoceze dhe britanike për një referendum të ri ka qenë në ngërç që nga viti 2017. Një konsensus për këtë nuk mund të arrihet mes palëve në Parlamentin Skocez apo mes qeverive në Edinburg dhe Londër.

Prandaj, vlen të përmendet se SNP bëri një zgjedhje të vetëdijshme për të nisur fushatën e ri-pavarësisë përpara se të shpallte planet e saj për referendum. Raporti i qershorit do të pasohet nga një seri botimesh të titulluar Ndërtimi i një Skoci të Re në muajt e ardhshëm. Sipas Sturgeon, çështjet variojnë nga ekonomia dhe financat, monedha, mirëqenia dhe pensionet deri te anëtarësimi në BE, tregtia, mbrojtja dhe siguria. Të marra së bashku, këto raporte përmbajnë kërkesën e qeverisë skoceze për pavarësi në prag të referendumit, i cili do të mbahet në fund të vitit të ardhshëm.

Dy aspekte të fushatës së re bien në sy. Së pari, publikimi i New Scotland Reports shënon një largim nga strategjia e ndjekur në prag të referendumit të pavarësisë të vitit 2014. Në atë kohë, qeveria skoceze bëri fushatë për sovranitet me një raport të vetëm 650 faqesh të titulluar E ardhmja e Skocisë. Pavarësisht përmasave të tij, ky raport ende akuzohet si i paqartë dhe nxitueshëm i pregaditur. Me serinë New Scotland, SNP dëshiron të parandalojë kritika të ngjashme duke trajtuar çështjet thelbësore të debatit thelbësor në një mënyrë të synuar dhe të planifikuar.

Së dyti, qeveria skoceze po i përqëndron energjitë e saj në debatin thelbësor.

Raportet e Skocisë së Re janë krijuar kryesisht për të mbështetur pavarësinë, për të bindur elektoratin për përfitimet. Ata nuk synojnë t’i përgjigjen pyetjes së pazgjidhur se si mund të ndodhë një referendum, nëse qeveria britanike e refuzon atë. Ndaj duket paksa e çuditshme që po nis një fushatë e re për referendumin e pavarësisë, kur për vetë referendumin ende nuk është rënë dakord mes Edinburgut dhe Londrës. Fakti që e bën këtë, sugjeron presionin që duan ta ushtrojnë  SNP-ja dhe të Gjelbërtit, pasi të dyja partitë janë të përkushtuara ndaj një referendumi si dhe sovranitetit në ardhje të Skocisë.

Që kur qeveria skoceze ngriti për herë të parë çështjen e një referendumi të ri për pavarësinë pas Brexit-it, ajo vazhdimisht ka bërë thirrje për një referendum “të ligjshëm” dhe “kushtetues”. Prandaj, qëllimi është që të arrihet pavarësia në një mënyrë solide nëse elektorati vendos ta bëjë këtë. Ky synim mund të arrihet vetëm në bashkëpunim me qeverinë britanike. Megjithatë, kryeministri britanik Boris Johnson e bëri të qartë në mënyrë të përsëritur pas zgjedhjeve të parlamentit skocez vitin e kaluar se, ai nuk ishte i gatshëm të fliste për këtë çështje. Në këtë sfond, PKSH-ja tani po shmang çështjet procedurale dhe po e kthen vëmendjen te argumentet e fushatës zgjedhore larg negociatave të jashtme. Qeveria skoceze mund t’i paraqesë këto argumente njerëzve drejtpërdrejt, me drejtimin e saj dhe sipas planit të saj.

Një referendum për pavarësi mund të sjellë sovranitet dhe një shumicë popullore për pavarësi mund të çojë në një referendum. Sondazhet e muajve të fundit kanë treguar se elektorati është i ndarë për çështjen kushtetuese, me anën pro-britanike e mëparshme. SNP-ja dhe të Gjelbërit janë mjaft optimistë për të vazhduar sërish fushatën e tyre dhe tani do të kërkojnë më shumë mbështetje për kauzën e tyre. Fushata tani do të fokusohet më shumë tek njerëzit që janë kundër Brexit-it, por që më parë kanë refuzuar pavarësinë dhe mund të binden nga argumente të forta dhe nga një perspektivë solide. Raportet e Skocisë së Re kanë për qëllim kryesisht këtë grup të popullatës.

Anëtarët e partisë dhe lëvizja pro-pavarësisë në përgjithësi po i bëjnë gjithashtu presion të pamëshirshëm udhëheqjes së SNP-së për të bërë përparim të prekshëm drejt sovranitetit. Nëse PKSH-ja, e cila prej vitesh kërkon një referendum të ri, tani premton se do t’i bëjë anketat e njerëzve deri në fund të vitit të ardhshëm, duhet ta mbajë absolutisht këtë premtim. Nëse partia garon në zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme të Skocisë në maj 2026 pa pasur një referendum, ajo mund të ndëshkohet nga zona e saj tradicionale elektorale. Mbijetesa e partisë dhe lidershipit të saj varet edhe nga strategjia e re e qeverisë për pavarësinë.

SNP tani ka nisur zyrtarisht fushatën e saj të pavarësisë. Në mënyrë të veçantë, do të synojë të tërheqë vëmendjen e publikut ndaj publikimit të Raporteve të Skocisë së Re dhe argumenteve kontradiktore që rrethojnë çështjet thelbësore të debatit. Megjithatë, partia nuk mund të mohojë se është proceduralisht në rrugë pa krye në dialogun e saj me qeverinë britanike. Qeveria skoceze mund të paraqesë rastin e saj për pavarësi në mënyrë të pavarur – dhe ka shumë për të thënë për ta bërë këtë. Megjithatë, për të arritur një referendum dhe një rrugë të qëndrueshme drejt sovranitetit, ajo duhet të arrijë në një marrëveshje me qeverinë britanike në një mënyrë ose në një tjetër. Ky fakt nuk mund t’i shmanget betejës për argumentim.

Përkthyer nga gjermanishtja: ISHGJ

*  Anthony Salamone është Drejtor i European Merchants, një Institucion skocez i analizave politike me seli në Edinburg. Ai është I lauruar në lëmin e shkencave politike dhe anëtar i Institutit Edinburgh Europa dhe i Shoqërisë Mbretërore të Arteve.