Stuhi proteste në gotë

Stuhi proteste në gotë

Protestat masive kundër sanksioneve të Rusisë në Pragë shtrojnë pyetjen nëse Republika Çeke do të ndjekë rrugën e Hungarisë. Nuk ka asgjë për t’u shqetësuar.

Nga Ostap Karmodi / Prag *

Ishte një aleancë jo e shenjtë e disa partive të majta dhe të djathta që vuri në pikëpyetje unitetin e BE-së kundër Rusisë në Republikën Çeke. Më 3 shtator, 70,000 njerëz u mblodhën në qendër të Pragës për të protestuar kundër qeverisë çeke dhe politikave të saj. E gjithë gjysma e sipërme e sheshit të madh Wenceslas ishte e mbushur me qytetarë dhe flamuj çekë.

Demonstrata u bashkëorganizua nga Partia Komuniste dhe SPD kundër emigrantëve (Svoboda a přímá demokracie), një forcë politike simotër çeke e  AfD-së. Ndër të tjera, ata kërkuan që dërgesat e armëve në Ukrainë dhe sanksionet kundër Rusisë të ndalen dhe në vend të kësaj të nisin negociatat për gazin e lirë rus. Disa madje bënë thirrje për largim nga BE dhe NATO.

Protesta, padyshim më e madhja e këtij lloji në Evropë, ka ndezur një valë shqetësimi në të gjithë kontinentin. A është thyer solidariteti perëndimor? A do të bëhet Republika Çeke një tjetër hallkë e dobët, si Hungaria nën Viktor Orban?

Përgjigja ka shumë të ngjarë të jetë: jo.

Një tubim masiv i kësaj madhësie që bën thirrje për t’i dhënë fund mbështetjes për Ukrainën është sigurisht shqetësues – por ka disa arsye për të mos u shqetësuar shumë.

Së pari, Republika Çeke ka një shoqëri të fortë civile dhe një traditë të gjatë protestash paqësore. Revolucioni i Kadifejt i vitit 1989 arriti kulmin me një tubim antiqeveritar ku morën pjesë 800,000 veta. Që atëherë, çekët e të gjitha bindjeve politike kanë dalë rregullisht në rrugë për të protestuar kundër qeverisë. Demonstrata e 3 shtatorit, ndonëse e madhe, nuk ishte aspak më e madhja e viteve të fundit. Në vitin 2018 dhe 2019, për shembull, opozita organizoi një sërë demonstratash, secila me nga 100,000 deri në 250,000 pjesëmarrës, kundër kryeministrit të atëhershëm Andrej Babiš. Demonstrata e fundit antiqeveritare nuk është kështu veçanërisht e jashtëzakonshme, përveçse u zhvillua në momente të jashtëzakonshme.

Së dyti, ndërsa organizatorët e demonstratës mund të përshkruhen si pro-rusë, shumë njerëz që u mblodhën në sheshin Wenceslas nuk u interesuan fare për Rusinë apo Ukrainën. Në vend të kësaj, ata donin të shfrynin zemërimin e tyre për problemet e tyre financiare. Qeveria reagoi shumë vonë ndaj krizës së furnizimit me gaz; Sipas disa vlerësimeve, çmimet e energjisë në Republikën Çeke janë aktualisht më të lartat në Evropë. Në gusht, faturat e energjisë elektrike të disa familjeve thuhet se u rritën katër, madje edhe gjashtëfish. Siç pritej, njerëzit janë të pakënaqur dhe kërkojnë që qeveria të bëjë diçka për të vënë çmimet nën kontroll. Në javët e fundit, qeveria e ka marrë nën kontroll përfundimisht problemin; Shpresojmë se njerëzit do të kenë më pak arsye për t’u mërzitur në të ardhmen.

Dhe edhe nëse situata nuk përmirësohet, kjo nuk do të thotë se kursi politik i Republikës Çeke do të ndryshojë. Arsyeja e tretë për siguri është fakti se koalicioni aktual i qeverisë Konservatore-Liberale ka mbajtur një qëndrim të vendosur anti-Putin, pro-ukrainas, dhe e bëri këtë edhe para fillimit të luftës. Pozicioni kundër neo-imperializmit rus është dhe ka qenë gjithmonë një qëndrim themelor i çdo partie në pushtet çek. Koalicioni ka një shumicë të sigurt në parlament dhe zgjedhjet e ardhshme parlamentare do të mbahen në vjeshtën e vitit 2025, kështu që nuk pritet asnjë ndryshim kursi në politikën e jashtme çeke për të paktën tre vitet e ardhshme.

Nëse ndodh diçka e jashtëzakonshme dhe caktohen zgjedhje të reja, koalicioni majtas-djathtas,

pro-rus nuk do të përfitonte shumë prej tyre. Sipas sondazheve të fundit të opinionit, nëse zgjedhjet do të mbaheshin tani, vetëm një nga partitë e majta dhe të djathta që organizuan demonstratën do të hynte në parlament: SPD anti-imigruese do të merrte nga 9 deri në 12.5 për qind, që është afërsisht rezultat i zgjedhjet e vitit 2021. Fituesi i vërtetë i zgjedhjeve të parakohshme do të ishte ish-kryeministri dhe miliarderi populist Andrej Babiš.

Kundërshtarët politikë zakonisht e përshkruajnë Babiš-in si pro-rus, gjë që nuk është e vërtetë. Babiš është raca e tij e populistëve centristë. Gjatë mbretërimit të tij tetëvjeçar, ai ndoqi vazhdimisht një politikë pro-evropiane me partinë e tij ANO. Për shembull, ANO është anëtare e Aleancës pro-evropiane të Liberalëve dhe Demokratëve për Evropën, ndërsa partia në pushtet ODS i përket bllokut të moderuar euroskeptik të Konservatorëve dhe Reformistëve Evropianë. Për shembull, ANO është pro një futje të shpejtë të euros, ndërsa ODS është kundër. Zëvendëspresidentja e Komisionit të BE-së, Věra Jourová – armiku i Orbanit, meqë ra fjala – është gjithashtu anëtare e ANO-s dhe ish-zëvendëskryetarja e saj.

Një shembull i gjallë i politikës së Babiš-it është rasti i ambasadës ruse në Pragë. Ambasada u kritikua për shumë vite sepse stafi i saj prej rreth 150 diplomatësh dhe stafi teknik ishte shumë i fryrë për një vend aq të vogël sa Republika Çeke. Prandaj, gazetarët dhe shërbimet sekrete dyshonin fort se ambasada shërbente si një qendër spiunazhi, jo vetëm për Republikën Çeke, por për të gjithë Evropën. Për më shumë se një dekadë, politikanët e ODS folën për detyrimin e shkurtimeve të stafit rus dhe përafrimin e tij me ambasadën çeke në Moskë, por asgjë nuk ndryshoi. Në fund të fundit, ishte qeveria e Andrej Babiš-it që dëboi spiunët e maskuar si diplomatë rusë në pranverën e vitit 2021, duke reduktuar stafin e ambasadës me 80 për qind pothuajse një vit para luftës. Babiš është sigurisht populist, me gjasë i korruptuar dhe ndoshta autoritar, por ai nuk është pro-rus.

Presidenti Miloš Zeman është gjithashtu i njohur për deklaratat e tij pro-ruse. Megjithatë, ai u trondit nga agresioni rus dhe që nga shkurti ai ka mbajtur një qëndrim të vazhdueshëm pro-ukrainas. Jo të gjithë janë të bindur për ndryshimin e mendimit të tij, por edhe nëse ai do t’i rikthehej pikëpamjeve të tij të mëparshme, roli i tij si president është kryesisht simbolik dhe ai nuk do të mund të ndryshojë rrjedhën e vendit.

Në përmbledhje, një ndryshim i qëndrimit nga Republika Çeke ndaj Rusisë dhe Ukrainës ka shumë pak gjasa në vitet e ardhshme, pavarësisht se çfarë demonstrate do të zhvillohen në Pragë.

Megjithatë, në dekadën e fundit kemi qenë dëshmitarë të rritjes në mbarë BE-në të lëvizjeve populiste, aneksimit të Krimesë, zgjedhjes së Trump-it, Brexit dhe luftës më të madhe në Evropë që nga viti 1945. Bota në përgjithësi dhe Europa në veçanti, nuk duket më të jetë e qëndrueshme si dikur. Rrjedhimisht, nuk do të ishte e mençur thjesht të hidhej poshtë një zhvillim politik si i parëndësishëm, sado i pamundshëm apo edhe i paimagjinueshëm.

Testi tjetër për politikën çeke është vetëm pak ditë larg: zgjedhjet lokale në fund të shtatorit. Nëse krahu i majtë dhe i djathtë merr më shumë se 25 për qind të votave, atëherë do të kishte arsye për shqetësim. [Përkthyer nga gjermanishtja: ISHGJ]

*   Ostap Karmodi është një gazetar dhe bloger nga Praga dhe bashkë-prezantues i podcast-it The Good, the Bad and the Rest.