Sulm ndaj modelit suedez

Në vendin model nordik, demokratët e krahut të djathtë suedez po fitojnë qartësisht popullaritet. Vendi është në mes të një përmbysjeje.

Kristina Birke Daniels* / Stockholm

Çdo gjë mbaroi. Rezultati përfundimtar është i qartë. Pas një viti në qeveri dhe tre ditësh krime zgjedhore, kryeministrja e parë femër e Suedisë, Magdalena Andersson, jep dorëheqjen. Dhe kjo përkundër faktit se ka një vlerësim të popullaritetit rreth 50 për qind dhe Partia Socialdemokrate është grupi më i fuqishëm e më i madh parlamentar me 30 për qind në Parlament.

Humori i ditëve të fundit të kujton Britaninë e Madhe pas referendumit të Brexit. Disa pjesë të popullsisë janë kapur nga një tronditje e thellë, të tjera lagje duken triumfuese dhe euforike. Pjesa e tretë mbetet pragmatike – ka ende një shpresë të vogël se shumica e vogël prej 176 deri në 173 mandate nuk do të lejojë formimin e një koalicioni. Ndoshta partia liberale do të dalë nga kampi i krahut të djathtë borgjezo-konservator, i cili aktualisht mban shumicën e brishtë. Kjo ka gjasa të ndodhë përpara se kryetari i parlamentit, “Talmani” i ri, pas zgjedhjes së tij më 20 shtator, t’i bëjë thirrje liderit të partisë me fuqinë më të madhe të mazhorancës që të përpiqet të formojë një qeveri.

Mediat ndërkombëtare janë të hutuara nga fituesi i dytë i zgjedhjeve: Demokratët e Suedisë. Me rrënjë në lëvizjen neo-naziste suedeze dhe lidhje individuale me Lëvizjen e Rezistencës Nordike të dhunshme dhe organizata të tjera të dyshimta, ajo shquhet në mesin e lëvizjeve populiste të krahut të djathtë të Evropës tashmë të njohura. Partia populiste ekstremiste e krahut të djathtë është rritur ndjeshëm në katër zgjedhje radhazi, që nga hyrja në parlament në vitin 2006. Fitorja e saj aktuale e katapulton atë në rolin jozyrtar të liderit të opozitës. Edhe në Suedi askush nuk dyshoi për këtë – deri pak para zgjedhjeve të dielën që shkoi. Një raport i OJQ-ve zbuloi pak para zgjedhjeve se 214 nga kandidatët e partisë kanë lidhje të drejtpërdrejta me ekstremizmin e krahut të djathtë.

Dhe tani, a i jep kjo liderit të partisë tuaj të drejtën për të formuar një qeveri? Kjo është e vetmja pyetje që mund t’i përgjigjet qartë me tone negative. Sepse përkundër gjithë popullaritetit, Jimmie Åkesson, lideri i Demokratëve të Suedisë, i cili vetë ka qenë me të moderuarit për një kohë të shkurtër, mund të mbështetet vetëm në votat e partisë së tij. Në Suedi, kjo nuk mjafton si pikënisje për formimin e qeverisë.

Disa e shohin suksesin zgjedhor të së djathtës si një shprehje të normalitetit evropian – një lloj kapjeje brenda Evropës, ku zërat e ekstremit të djathtë janë etabluar, përfshirë Austrin dhe Francën. Aty ku partitë konservatore u bënë gjithnjë e më radikale dhe u hapën drejt së djathtës, ku ekstremistët e djathtë janë përfshirë herë pas here në qeveri dhe kanë një shumicë gjithnjë e më të madhe në parlament dhe gjithnjë e më shumë kryetarë bashkie. Ndërkaq në Itali rreziku i neofashizmit është real.

Disa socialdemokratë dhe të majtë janë të bombarduar nga mediat sociale: “Skandinavia nuk do të jetë më e njëjta”. Por si ishte apo është Skandinavia? Ose më mirë, si është Suedia? A përshtatet (ende) imazhi i “parajsës socialdemokratike” me një komunitet të fortë, paqësor, drejtësi sociale dhe një shoqëri pa klasa të mirëqenies me vetë-imazhin suedez?

Kushdo që ka ndjekur debatet në vend për një kohë të gjatë e di se disa suedezë nuk kanë më një imazh rozë për veten. Në fushatën elektorale të këtij viti mbizotëronte një pamje e zymtë e vendit të tyre. Rrëfimet tregojnë për një realitet të ndikuar e formësuar nga lufta agresive ruse, kriza energjetike, inflacioni dhe recesioni, nga frika reale e rënies sociale dhe rritja e pabarazisë sociale, nga nivelet e larta ditore të krimit, viktima të të cilave ndonjëherë bien njerëz të pafajshëm – po, madje edhe fëmijë, nga erozioni dhe privatizimi i shtetit social, mungesa e aksesit në arsim, kostot e tmerrshme te dentisti dhe kujdesi i pamjaftueshëm infermieror dhe shëndetësor. Çuditërisht, të gjitha palët ranë dakord se e ardhmja do të duket kaq e zymtë nëse status quo-ja mbetet. Një temë që i bën njerëzit të frikësohen nga e ardhmja mungonte pothuajse tërësisht në fushatën zgjedhore: në vendin e Greta Thunberg – katastrofa klimatike pothuajse nuk u debatua.

Shumë suedezë janë të pakënaqur, madje të frustruar. Njerëzit me të ardhura të ulëta dhe me arsim të ulët në lagjet me të ardhura të ulëta e shohin vendin duke bërë gjënë e gabuar. Partia Demokratike Suedeze është rezervuari i frikës dhe i pakënaqësisë. Disa votues e konsiderojnë atë si të majtë në politikën ekonomike, sepse premton jo uljen e përfitimeve të papunësisë, por shtetëzimin e tyre.

Qasja e saj jo-komplekse e zgjidhjes së problemeve, e cila mund të ndahet në formulën zero azil, zero migrim, flet kundër një orientimi të krahut të majtë: Meqenëse “të huajt” janë rrënja e të gjitha të këqijave, Suedia mund të shpëtohet vetëm nëse vendos suedezët etnikë së pari. Propozimet e politikave që rezultojnë nga SD në politikën e jashtme variojnë nga dëbimet më të rrepta deri te heqja e politikës së jashtme feministe dhe anulimi i bashkëpunimit për zhvillim – që ka shumë të ngjarë të ishte kundërproduktive, fjalë kyçe që lufton shkaqet e ikjes.

Një vështrim më i afërt i politikave të tregut të punës e bën të qartë gjithashtu se retorika pro-punëtorëve nuk përfaqëson ndonjë bindje të vërtetë ideologjike. Të moderuarit, kristiandemokratët, demokratët suedezë dhe liberalët, për shembull, të gjithë pajtohen se duan të kufizojnë grevat dhe ta bëjnë më të vështirë shfaqjen e simpatisë brenda solidaritetit sindikal. Ata synojnë gjithashtu të shfuqizojnë të ashtuquajturin sistem të sindikatave të Gentit.

Sigurimi i papunësisë në Suedi nuk është pjesë e sistemit të sigurimit të detyrueshëm shtetëror, por administrohet nga fondet anëtare dhe, me një përjashtim, menaxhohet nga sindikatat. Kjo krijon stimuj për gratë punëtore që duan të jenë të siguruara mirë për t’u bashkuar me sindikatat dhe shpjegon dendësinë më të lartë të sindikatave në botë pikërisht në veri. Shkalla e lartë e organizimit, nga ana tjetër, përbën një forcë kryesore të sindikatave në negociatat kolektive. Sindikatat e shohin propozimin e demokratëve suedezë për të shtetëzuar pagesat e papunësisë si një sulm të drejtpërdrejtë ndaj modelit suedez, në të cilin partnerët e fortë socialë janë një shtyllë themelore. Dhe kush e di, ndoshta edhe demokratët suedezë shpresojnë se me kontrollin e këtyre pagesave në duart e shtetit ata mund t’i shërbejnë në mënyrë specifike financimit të një prej grupeve të tyre të interesit (të papunëve).

Me fjalë të tjera, ata duan të kompromentojnë modelin suedez të shtetit social dhe të mirëqenies – i cili bazohet në thelb në marrëveshjet kolektive midis partnerëve të fortë socialë, përkatësisht punëdhënësve dhe sindikatave – dhe të dobësojnë sindikatat. Çuditërisht, kjo politikë e tregut të punës e demokratëve suedezë nuk luajti asnjë rol në debatet publike zgjedhore.

Mbi të gjitha, demokratët suedezë janë gjithashtu të magjepsur nga qasjet e demokracive joliberale në Evropë, si në Hungari. Në Suedi, ndër të tjera, tani flitet për luftimin më energjik të organizatave kriminale. Megjithatë, ajo që saktësisht përcakton një organizatë kriminale është e paqartë, veçanërisht nëse ajo ka për qëllim të shkojë përtej krimit të organizuar. Skenarët e mundshëm të përshkallëzimit – përveç kufizimit të dëshiruar të sigurisë juridike të sindikatave – janë sigurisht marramendëse, veçanërisht për minoritetet: në demokracitë joliberale, organizata të tilla si sindikatat dhe organizatat joqeveritare u kriminalizuan papritmas me një bazë ligjore të dyshimtë. .

Askush nuk mund të parashikojë se deri në çfarë mase demokratët suedezë do të jenë në gjendje të shtyjnë kërkesat e tyre dhe në cilat fusha politike do të duhet të bëjnë kompromise. Është po aq e vështirë të parashikohet nëse bisedimet që kanë nisur tashmë mes të moderuarve konservatorë dhe kreut të partisë së Demokratëve Suedezë janë vetëm për propozime politikash apo edhe për pjesëmarrje në qeveri në formën e posteve ministrore.

Prandaj, bota do të vazhdojë të duket e magjepsur ndaj Suedisë në ditët në vijim. Megjithatë, edhe me demokratët suedezë në qeveri, kursi drejt Rusisë do të mbahej për momentin. Ashtu si pothuajse të gjitha partitë në parlamentin suedez, demokratët suedezë votuan për anëtarësim në NATO. Në çështjen e luftës së agresionit rus, demokratët suedezë janë në anën e Ukrainës. Megjithatë, partia ka pasur gjithmonë admirues të Rusisë në të kaluarën, madje edhe lideri i partisë e kishte të vështirë të zgjidhte mes Vladimir Putin dhe Joe Biden në intervistën e kaluar, kështu që lind pyetja nëse pjesë të partisë kanë një rol në politikat e jashtme kjo mund të përbëjë një rrezik sigurie.

Socialdemokratët në Suedi tani duhet të zhvillojnë shpejt strategji dhe, mbi të gjitha, aleanca më të forta në mënyrë që t’u tregojnë suedezëve rrugën drejt një të ardhmeje më të mirë, më të drejtë shoqërore dhe demokratike. Përndryshe do të bëhet gjithnjë e më e vështirë mbajtja e së drejtës dhe agjendave të tyre jashtë përgjegjësisë së qeverisë apo edhe ndalimi i tyre. Sepse inkurajimi kërcënon t’i legjitimojë gjithnjë e më shumë. [IPG/Përktheu nga gjermanishtja: ISHGJ]