Tensionet midis Rusisë dhe Ukrainës: Sa e mundshme është një tjetër luftë?

Tensionet midis Rusisë dhe Ukrainës: Sa e mundshme është një tjetër luftë?

Nga Eilish Hart*

(FPRI) – Ndërsa lufta në Ukrainë po shkon në vitin e saj të tetë, shumë kanë frikë se Moska mund të jetë duke përgatitur një përshkallëzim ushtarak në shkallë të gjerë. Gjatë javëve të fundit, aleatët amerikanë, evropianë dhe ata nga të NATO-s, si dhe zyrtarë ukrainas, kanë paralajmëruar se Rusia ka grumbulluar forca dhe pajisje të konsiderueshme ushtarake pranë kufirit të saj me Ukrainën.

Ky përqendrim është një vazhdim i një grumbullimi që filloi në pranverën e vitit 2021. Në fakt, Rusia kurrë nuk bëri një tërheqje – pothuajse të gjitha pajisjet nga grumbullimi i pranverës mbetën afër kufirit gjatë verës dhe është ende aty. Moska rifilloi ndërmarrjen e saj në fillim të nëntorit, duke sjellë pajisje shtesë që nuk u zhvendosën në fillim të vitit. Sipas vlerësimeve të fundit, Rusia ka rreth 50 njësi ushtarake – batalioni pranë kufirit me Ukrainën, së bashku me njësitë tankiste e artileri.

Me rritjen e vazhdueshme, shqetësimi perëndimor ka arritur një hap shumë më të lartë se në pranverë. Tensionet në fillim të këtij viti kulmuan në një samit midis Presidentit rus Vladimir Putin dhe Presidentit të SHBA Joe Biden në Gjenevë, mbajtur në qershor, i cili bëri që shumë njerëz të besonin se kriza ishte shmangur. Por, siç u përmend më parë, Moska kurrë nuk i tërhoqi plotësisht trupat e saj. Për më tepër, zyrtarë të nivelit të lartë rusë – përfshirë vetë presidentin Vladimir Putin – kanë vazhduar të shprehin shqetësime jo vetëm për Ukrainën, por edhe në lidhje me NATO-n dhe zgjerimin e saj të pretenduar drejt lindjes.

Në javët e fundit, zyrtarët rusë kanë bërë kërkesa më specifike dhe më të forta, duke kërcënuar se do të përdorin forcën kundër Ukrainës nëse nuk zbatohen marrëveshjet e Minskut. Dhe Putini në veçanti ka qenë shumë i qartë në lidhje me “vijat e kuqe” të Rusisë dhe kundërshtimet ndaj asaj që ai e sheh si “zvarritës” të bashkëpunimit mbrojtës të NATO-s me Ukrainën. Në këtë kontekst, duket sikur objektivat e Rusisë për ndërtimin e pranverës dhe samitin Biden-Putin mbeten të paplotësuara. Në të vërtetë, Moska nuk arriti të pengonte bashkëpunimin e mëtejshëm të mbrojtjes dhe tani ka vendosur të ngrejë edhe një herë para, në një përpjekje për t’i bërë vendet perëndimore t’i marrin seriozisht “vijat e tyre të kuqe”.

Ndërkohë Ukraina ka bërë thirrje për një zgjidhje diplomatike, duke theksuar se nuk kanë plane për të rimarrë Donbasin me forcë. Duke folur në parlament më 1 dhjetor, presidenti Volodymyr Zelensky tha se ai madje do të ishte i hapur për bisedime të drejtpërdrejta me Rusinë. Megjithatë, duket qartë se aktualisht Moska nuk po kërkon të negociojë me Ukrainën. Në vend të kësaj, pjesa më e madhe e retorikës së Kremlinit për Ukrainën i drejtohet NATO-s ose Uashingtonit, në vend të Kievit.

Pa bisedime të drejtpërdrejta në horizont, Ukraina po përgatitet për një përshkallëzim në muajt e ardhshëm. Megjithëse raportet e mediave kanë thënë se Rusia mund të nisë një sulm në fund të janarit ose në fillim të shkurtit, rritja e vazhdueshme është shumë e dukshme dhe për këtë arsye i mungon “elementi i befasisë”. Si e tillë, Rusia mund të zgjedhë t’i lërë forcat e saj në vend për muaj të tërë, me shpresën se Ukraina mund të qëndrojë në gatishmëri të lartë për kaq gjatë dhe të nisë një pushtim tjetër me një njoftim të shkurtër në pranverë ose verë të vitit të ardhshëm.

Se sa larg është e gatshme të shkojë Rusia për të arritur qëllimet e saj mbetet një pyetje e hapur. Aftësitë mbrojtëse të Ukrainës kanë ndryshuar ndjeshëm që nga viti 2014, por Rusia ende mund të shkaktojë shumë dhimbje pa nisur një ofensivë të plotë – dhe kjo mund të jetë e mjaftueshme për të nxjerrë lëshime nga Kievi. Megjithatë, nëse Rusia do të ndiqte një përshkallëzim të madh duke përdorur fuqinë konvencionale, rezultati do të ishte dhjetëra mijëra viktima në ditë me të dyja palët që do të pësonin humbje të mëdha.

Pse Moska do të zgjidhte këtë opsion? Nga këndvështrimi i sigurisë kombëtare të Rusisë, Ukraina është një vend armiqësor me një orientim politik afatgjatë që anon drejt “Perëndimit”. Për më tepër, Kievi është i përkushtuar të riintegrojë si gadishullin e okupuar të Krimesë ashtu edhe territoret e pakontrolluara të Donbasit. Me Ukrainën që vazhdon të investojë në aftësitë e saj ushtarake, Moska shpreson të parandalojë këtë “kërcënim” ndërkohë që është ende në një pozicion relativ fuqie.

Një pjesë e problemit është se pozicioni aktual i Rusisë ndaj Ukrainës është rezultat i veprimeve që vendi ka ndërmarrë që nga viti 2014. Nëse Moska nuk do të kishte ndërhyrë në Ukrainë, orientimi politik i vendit mund të ishte zhvilluar ndryshe. Në vend të kësaj, gati tetë vjet agresioni rus e ka bërë një axhendë pro-Kremlinit të anatemuar për shumicën e popullsisë ukrainase dhe për pjesën më të madhe të elitës politike.

Për më tepër, gjatë vitit të kaluar, Rusia ka reaguar ndaj ndryshimeve në peizazhin politik global. Gjatë ngritjes së pranverës, disa ekspertë argumentuan se Putini po i dërgonte një mesazh Joe Biden-it të sapo inauguruar dhe administratës së tij. Rritja gjatë javëve të fundit ka përkuar gjithashtu me një ndryshim në qeveri, këtë herë në Gjermani – dhe koalicioni i ri nën kancelarin Olaf Scholz, që pritet të jetë shumë më i ashpër ndaj Rusisë. Edhe Franca do të mbajë zgjedhje presidenciale në vitin 2022.

Nga një këndvështrim diplomatik, detyra e partnerëve të Kievit është të përpiqen të ndryshojnë analizën kosto-përfitim të Rusisë, me shpresën për ta bërë një përshkallëzim në shkallë të gjerë të duket si një opsion më pak tërheqës (ose duke rritur kostot nëse Rusia nis një sulm). Meqenëse përpjekja e Minskut për të detyruar marrëveshjet është një gjë jo e re për Ukrainën, diskutimi i shqetësimeve të Rusisë për NATO-n duket të jetë alternativa më e lehtë. (Megjithatë, nëse Moska është e vendosur për të imponuar marrëveshjet e Minskut në Ukrainë, aleatët perëndimorë të Kievit mund të ngelin me gishta në gojë, meqë ata nuk do ët kenë gjë në dorë e as të nxisin palët për veprim.)

Nga njëra anë, Uashingtoni dhe Brukseli kanë paralajmëruar se një tjetër pushtim i Ukrainës do të provokonte sanksione të gjera ekonomike, duke përfshirë “opsionin bërthamor” të shkëputjes së Rusisë nga sistemi SWIFT i pagesave ndërkombëtare. Nga ana tjetër, SHBA-ja, BE-ja dhe NATO-ja e kanë bërë të qartë se nuk kanë ndërmend të dërgojnë trupa në Ukrainë pavarësisht rrethanave.

Edhe pse është përmendur përforcimi i forcave të NATO-s në pjesë të tjera të Evropës, kjo në fakt mund të ndezë situatën dhe ta shtyjë Rusinë të nisë një sulm, veçanërisht nëse Moska i konsideron veprimet e aleancës përshkallëzuese ose destabilizuese. Në këtë kontekst, NATO mund të bëjë mirë të bëjë angazhime publike që mund t’i japin Rusisë mundësi për një pauzë. Angazhimi në dialog për arkitekturën e sigurisë së Evropës mund të jetë mënyra e vetme për të de-përshkallëzuar krizën. [eurasiareview/ISHGJ]

* Shënim për autoren: Eilish Hart është anëtare në Programin Eurasia të FPRI  (http://www.fpri.org/). Ajo është redaktore e BMB – Ukraine Brief, që fokusohet në çështjet politike, ekonomike dhe të sigurisë në Ukrainë. Hart punon gjithashtu si redaktore e lajmeve dhe përkthyese për gazetën Meduza me bazë në Riga, që mbulon Rusinë dhe ish-Bashkimin Sovjetik. Hart ka bërë një MA në Çështjet Evropiane dhe Ruse në Universitetin e Torontos.

Përktheu: ISHGJ