Prof. Dr. Steffen Mau: “Ndarja është një skenar frike”

Prof. Dr. Steffen Mau: “Ndarja është një skenar frike”

Politikanët dhe gazetarët pëlqejnë të flasin për shoqërinë e polarizuar, por të dhënat japin një pamje tjetër. Sociologu Steffen Mau tregon se sa në të vërtetë (përmes të dhënave empirike) janë thelluar hendeqet midis të majtës dhe të djathtës ose qytetit dhe fshatit.

DIE ZEIT: Zoti Mau, a jetojmë në një shoqëri të ndarë?

Steffen Mau: Jo, kjo diagnozë është shumë e përgjithshme. Ne jetojmë në një shoqëri të trazuar emocionalisht me shumë konflikte të reja.

Kemi skaje radikale. Por shoqëria jonë ende nuk është e ndarë për shkak të kësaj. Shumica e njerëzve rreshtohen gjerësisht në mes.

DIE ZEIT: Të majtët paralajmërojnë për një ndarje, siç bëjnë liberalët, gazetarët dhe shkencëtarët. Në një sondazh të Allensbach, gjysma e qytetarëve thonë se gjermanët qëndrojnë papajtueshëm mes veti. A janë të gjithë gabim?

Mau: Unë besoj në fuqinë e empirizmit. Të dhënat afatgjata japin një pamje tjetër. Po kështu edhe studimi ynë, të cilin po e bëjmë aktualisht. Pavarësisht nëse shikoni qëndrimet ndaj migrimit, homoseksualitetit, pabarazisë apo rishpërndarjes në shtet: nuk do të gjeni ndonjë polarizim.

DIE ZEIT: Po çka gjejmë?

Mau: Një shoqëri që kritikon pabarazinë ekonomike, një shoqëri që po bëhet më liberale dhe më e ndjeshme ndaj diskriminimeve. Vendi ynë nuk është i ndarë në një klasë akademike indiferente shoqërore kozmopolite dhe në një tjetër që mbështetet në luftën e klasave dhe diferencimin etnik të shtresave punëtore. Në debate të tilla si akceptiimi i personave trans apo e drejta e homoseksualëve për birësim, shohim një tendencë liberalizimi në të gjitha grupet shoqërore. Edhe kur bëhet fjalë për migracionin, përçarjet nuk janë evidente.

Kur bëhet fjalë për ndërgjegjësimin mjedisor, dallimet ndërmjet grupeve me status të njëjt janë ngushtuar me kalimin e kohës.

DIE ZEIT: Shoqëria po rritet së bashku?

Mau: Vetëm për shkak se ka një konvergjencë në ndërgjegjësimin mjedisor, nuk do të thotë se nuk ka një mosmarrëveshje se si të trajtohet ndryshimi klimatik i shkaktuar nga njeriu. Ne vërejmë konflikte shumë intensive kur bëhet fjalë për ndarjen e barrës ose ritmin e transformimit ekologjik. Por nuk mund të thuhet se një pjesë e konsiderueshme e shoqërisë mohon ndryshimin e klimës dhe thotë se është një shpikje e shkencës apo elitës politike. Kjo do të ishte një ndarje.

Por nuk ka.

DIE ZEIT: Pyetja se si shpërndahen barrat mbart gjithashtu potencialin për një ndarje.

Mau: Konfliktet e rishpërndarjes do të intensifikohen. Për të qëndruar me transformimin ekologjik: 20 përqindëshi kryesor që kontribuon në ndryshimin e klimës shumë herë më shumë se 20 përqindëshi i fundit, edhe nëse drejtojnë makina elektrike, blejnë perime vendore dhe hanë mish bio. Sigurisht që duhet të pyesni: kush duhet të ndryshojë mënyrën e tij të jetesës? Për këtë nuk kemi fare përgjigje që të ketë besueshmëri morale për të gjithë. Normalisht, politika përpiqet të qetësojë çështjet sociale përmes ndërhyrjeve të shtetit të mirëqenjës. Kjo me transformimin ekologjik nuk do të funksionojë aq lehtë. Ka mjaft konflikte të tilla të pazgjidhura, nuk dua ta minimizoj këtë. Por ne jemi shumë larg krijimit të kampeve apo luftërave kulturore.

DIE ZEIT: Kampet duken kaq të qarta: majtas kundër djathtas, lindja kundër perëndimit, qyteti kundër fshatit, fituesit nga globalizmi kundër humbësve.

Mau: Bota sociale nuk është e paluar nëpër rafte. Diskurset publike janë pjesërisht të shkëputura nga realiteti. Unë vetë jam gjithmonë i befasuar nga empirizmi, sepse edhe pritshmëritë e mia ushqehen nga mediat dhe bisedat private. Por si sociolog, unë jam gjuetar mitesh.

DIE ZEIT: Si përshtatet gjetja juaj me “mendimtarët anësor”, proteksionistët militantë të klimës apo luftës për një gjuhë të drejtë për përkatësitë gjinore?

Mau: Sigurisht që ka dallime sociale kudo, të cilat janë gjithashtu të ngarkuara ideologjikisht. Mendimi i gabuar është se dikush paraprakisht mund të parashikojë kampe bazuar në arsimimin, vendbanimin ose profesionin e njerëzve. Shpesh pretendohet se akademikët në qytetin e madh janë të ndërgjegjshëm për klimën dhe janë pjesë e kulturës mikpritëse dhe, në rast dyshimi, përdorin gjuhë të ndjeshme për gjininë. Por kjo nuk mund të thuhet kaq pa mëdyshje. Dhe anasjelltas: Dikush që mërzitet për gjuhën neutrale ndaj gjinisë nuk duhet të jetë domosdoshmërisht një shovinist që pozicionohet kundër barazisë.

DIE ZEIT: Të dhënat empirike janë një gjë. Por nëse gjermanët e shohin veten si një shoqëri të ndarë, a nuk është edhe kjo e vërtetë?

Mau: Ne e morëm njohurinë tonë për ndarjen nga mediat. Në rrjetet sociale, në gazeta – konflikte kudo. Është e vërtetë: ne kemi shumë argumente shumë të ashpra dhe jetojmë në një lloj shoqërie të trazuar. Megjithatë, si sociolog, gaboj të konkludoj nga talk-show, editorialet apo Twitter se sa e ndarë është shoqëria.

DIE ZEIT: Doni të thoni që ne mediat krijojmë konflikte në mospërfillje të plotë me realitetin?

Mau: Po, më duhet ta them në mënyrë drastike. Vazhdoj të lexoj deklarata për “shoqërinë” dhe pyes veten: si e dini në të vërtetë këtë? Tezat si ato për shoqërinë e ndarë janë kaq të suksesshme, sepse ritregohen herë pas here pa u kontrolluar. Nuk janë vetëm mediat. Konfliktet e pazgjidhura janë gjithashtu tregje mundësish për sipërmarrësit polarizues.

DIE ZEIT: Kë doni ta shënjestroni me këtë?

Mau: Këta mund të jenë aktorë të krahut të djathtë, si dhe parti apo grupe të tjera interesi. Polarizimi ndihmon në forcimin e identitetit të grupit. Dhe ata që ndjehen se i përkasin atij grupi leht mund të mobilizohen. Për shembull, mënyra se si shoqëria do të merret me ndryshimet klimatike, është ende relativisht e hapur. Ata shfrytëzojnë për axhendat e tyre grupet aktive, politikanët ose mediat, e i përdorin këta për të hartuar kinse pikëpamje të të gjithëve për shoqëri të polarizuar. Nuk është rasti që natyrshëm ka polarizime në shoqëri që menaxhohen vetëm politikisht. Ato pohohen nga aktorë politikë dhe mediatikë – dhe të gjithë duhet të reagojnë ndaj tyre në një farë mënyre. Kampet që ishin thjesht fiktive atëherë lindin në kokat tona.

DIE ZEIT: Nga vjen kjo magjepsje për ndarjen?

Mau: Diskursi po vjen kryesisht nga Shtetet e Bashkuara. Ne në fakt kemi një shoqëri të ndarë atje, kështu që është gjithashtu një skenar frike. Në SHBA, ka vija të qarta të frontit për të gjitha llojet e çështjeve, deri në atë që ne e quajmë polarizim afektiv. Pra, ndjenjat e urrejtjes, neverisë, neverisë ndaj palës tjetër. Nëse u predikoni ndjekësve tuaj se të tjerët janë të mallkuar dhe duan të shkatërrojnë vendin, nuk mund të diskutoni më çështje faktike.

DIE ZEIT: Mendoni se kushte të tilla amerikane janë jashtë diskutimit këtu?

Mau: Nuk ka garancion për këtë, por falë federalizmit dhe përfaqësimit tonë proporcional, ne kemi shumë koalicione të ndryshme, skemat mik-armik nuk funksionojnë këtu. Përçarësja më e rëndësishme është AfD, por ndikimi i saj deri më tani ka qenë i kufizuar. Në SHBA ka gjithashtu ndarje shumë më të madhe hapësinore dhe klasifikim social. Kolegët sapo kanë ekzaminuar nëse në Gjermani vetëm klasa e mesme akademike jeton në qendrat urbane dhe nëse zonat rurale kanë ngelur pas në aspektin sociokulturor. Për 30 vitet e fundit ata nuk kanë gjetur ndonjë polarizim hapësinor në rritje.

ZEIT: Kjo duket pothuajse e pabesueshme kur ecën nëpër qendër të Berlinit të homogjenizuar e shumë të pasur, ose kur shikon çmimet e qiradhënësve.

Mau: Mos më keqkuptoni, ghithashtu mendoj se ndarja sociale është një problem në Gjermani. E njëjta gjë vlen edhe për trendin drejt shkollave private, të cilat nuk do të mbeten pa pasoja. Por ju duhet të shikoni në mënyrë empirike nga shumë afër se çfarë e ku po ndodh. Dhe atje duket shumë më heterogjene. Pra, nuk duhet caktuar diagnoza për Gjermaninë vetëm nga qendra e Berlinit.

DIE ZEIT: Në vitin 2021 ju morët çmimin Leibniz. Me ato para ju aktualisht po hulumtoni vetë ndarjet sociale. Si po vazhdoni tutje?

Mau: Ne hulumtojmë Gjermaninë përgjatë katër fushave të konfliktit:

lart/poshtë – ka të bëjë me klasat; brenda/jashtë – kjo i referohet çështjes së migrimit;

ne/ata – kjo është politika e identitetit; si dhe

sot/nesër- ku fokusi qendror është në çështjet e politikave klimatike dhe konfliktet e brezave.

Përveç sondazheve, ne gjithashtu u mundësojmë njerëzve nga mjedise të ndryshme të diskutojnë me njëri-tjetrin për të gjetur se cilët repertoare morale përdorin për t’u pozicionuar në çështjet sociale.

Ne duam të kuptojmë pse shfaqen vërtet tema të caktuara, çfarë i nxit njerëzit.

Die ZEIT: Dhe çfarë mund të na thoni për këtë?

Mau: Ne jemi ende duke e vlerësuar materialin e hulumtuar. Por unë vazhdoj të marr të dhëna nga sondazhet. Janë mjaft befasuese.

Për shembull, imazhi i një konflikti brezash ndikohet fuqishëm nga media, në të cilën të rinjtë progresivë duan të ndryshojnë shoqërinë dhe të moshuarit konservatorë përpiqen ta parandalojnë këtë. Rezultatet tona flasin ndryshe. Një shembull i kësaj është çështja e “Gender”- eve. Mund të ndodhë që në redaksitë me mosha nën 30 vjeç më me kënaqësi përdorin tre termat e ginive se sa redaktorët mbi 40 vjeç. Por në popullatën e përgjithshme kjo nuk verehet. Shumica e të gjitha grupmoshave refuzojnë gjuhën e përshtatshme për gjininë në një nivel të ngjashëm. Megjithatë, konflikti i gjeneratave konsiderohet real sepse ekziston në mjedise me afinitet për tekste si në gazetari që bëhet publikisht dhe kjo pastaj bartet te të gjithë.

DIE ZEIT: Imazhi i një shoqërie të ndarë shpesh shkon paralelisht me diagnozën e një gërryerjeje të klasës së mesme. A është edhe ky vetëm një mit?

Mau: Nëse shikoni klasën e mesme për sa i përket të ardhurave, pozicionit profesional dhe sigurisë materiale, sigurisht që mund të shihni ndryshime. Ka fitues të mëdhenj në krye të shoqërisë, ndërsa 40 deri në 50 për qind e fundit nuk mund të ndërtojnë fare pasuri. Kjo është ndryshe nga vitet 1960-ta ose 1970 -ta dhe është një problem. Në veçanti, shtresa e mesme e ulët është në gjendje të vështirë. Është interesante se megjithëse ka kritika të forta për pabarazinë në të gjitha klasat shoqërore, nga kjo nuk rezulton pothuajse asgjë. Nuk shohim demonstrata, asnjë sukses të partive politike që janë për rishpërndarje ndryshe. Dikush mund të flasë për një shoqëri klasore mezi të mobilizuar. Unë nuk shoh një ndarje thelbësore midis klasës së mesme të vjetër dhe asaj të re, siç e përshkruan kolegu im Andreas Reckwitz.

ZEIT: Ju jeni një fëmijë i RDGJ. Në librin tuaj Lütten Klein ju përshkruani shoqërinë e Gjermanisë Lindore pas ribashkimit. A shihni një hendek midis lindjes dhe perëndimit?

Mau: Edhe në atë rast, do të thosha se fokusi i fortë mediatik në mjedisin e protestës saksone sugjeron një ndryshim më të madh sesa ekziston në të vërtetë. Ju mund të shihni qartë dallimet në sjelljet në votime ose në besimin politik. Por nëse i pyet njerëzit jo për preferencat e tyre partiake, por për grupin e vlerave të tyre, dallimet bëhen më të vogla, edhe nëse ato janë ende të dukshme. Lindja po bëhet më heterogjene nga brenda.

ZEIT: Ju keni qenë gjithashtu në një turne promovimi të librit tuaj. Çfarë mësuat prej atij turneu?

Mau: Roli qendror i kulturës dhe identitetit është bërë edhe më i qartë për mua. Kishte një nevojë të pabesueshme të flitej për vlerësimin e biografive. Në studimin tonë në vazhdim, ne pyesim: “A ka dallime midis gjermanëve lindor dhe perëndimor?” Shumica e gjermanoperëndimorëve thonë: jo, ato nuk ekzistojnë më. Por në mesin e gjermanolindorëve, shumica thonë: po, ka. Ndihet si një fyerje që identiteti i Gjermanisë Lindore është i parëndësishëm për gjermanët perëndimor.

DIE ZEIT: Që nga sulmi i Rusisë ndaj Ukrainës, është folur për një pikë kthese. Çmimet e energjisë kanë shpërthyer, pastaj inflacioni i përgjithshëm. A ka dimri potencialin të na ndajë?

Mau: Mund të ndodhë që ne të përjetojmë humbje drastike në prosperitet, njerëzit duhet të kufizojnë në mënyrë drastike jetën e tyre të përditshme. Ekziston një potencial për mobilizim që deri më tani është i pashfrytëzuar. Mund të ndodhë që konkurrenca politike të mos jetë vetëm midis partive, por midis atyre që besojnë në demokraci dhe atyre që e vënë në dyshim atë. Por e vërteta është: ne ende nuk e dimë se si do të na ndryshojë kjo krizë.

Intervista u zhvillua nga: Anant Agarwala dhe Anna-Lena Scholz

Burimi: Die Zeit [Përktheu: Nexhat Maliqi]