Ballkani po shpërbëhet

Ballkani po shpërbëhet

[Postuar në Uncategorized – 25 Prill 2023]

Unë kam qenë shumë i përkushtuar për të shkruar libra për të komentuar shumë kohët e fundit, por situata e përkeqësuar në Ballkan e shtyn ta bëjë këtë postim.

Bosnja përballet me rrezikun e shkëputjes

Në Bosnje dhe Hercegovinë, anëtari serb i presidencës shtetërore, Milorad Dodik, po përsërit synimin e tij për të shpallur pavarësinë. Ai nominalisht kërkon integrimin me Serbin. Çështja e tij aktuale është se gjyqësori shtetëror nuk do ta lejojë atë të shpronësojë tokën publike në Republika Srpska (RS), e cila i nevojitet si kolateral për kreditë që do të rifinancojë nga Rusia dhe burime të tjera të dyshimta këtë verë.

Por kjo emergjencë nuk duhet të largojë vëmendjen nga objektivi kryesor. Dodik ka synuar prej kohësh të jetë i lirë nga kontrolli që vjen si nga shteti ashtu edhe nga komuniteti ndërkombëtar. Vjedhja e tij e burimeve të RS dhe abuzimi me fondet që furnizon Rusia e bëjnë atë të pambrojtur ndaj ndjekjes penale. Dodik duhet të çlirohet nga Bosnja dhe të gjejë një shtëpi ku nuk do të rrezikohet të arrestohet. Nuk ka gjasa që Serbia të hapë dyert e saj, pasi kjo do të ofendonte shumë Brukselin dhe Uashingtonin. Por Dodik do të jetë i kënaqur me një RS të pavarur.

Kosova po ashtu

Në Kosovë situata ka shkuar keq e më keq. Presidenti serb Vuçiq ka treguar në dy mënyra se ai kontrollon serbët që jetojnë në veri të lumit Ibër. Së pari, zgjedhjet e së dielës ishin paqësore. Kjo nuk mund të ndodhte pa urdhrat e tij. Merreni si konfirmim që Beogradi urdhëroi të gjitha trazirat atje në të kaluarën. Së dyti, shumica dërrmuese e serbëve nuk votuan. Këtë e ka urdhëruar edhe Vuçiq. Ata qytetarë që votuan, zgjodhën katër shqiptarë për kryetarë komunash në komunat me shumicë serbe. Vuçiq dhe kryeministri i tij reaguan me tërbimin e nacionalistëve etnikë të ofenduar që minoriteti vendosi rezultatin, për shkak të bojkotit që ata urdhëruan.

Unë nuk do të doja të isha një nga ata kryebashkiakë. Ata do të kenë pak ose aspak bashkëpunim as nga zyrtarët lokalë serbë dhe as nga popullsia shumicë. Zemërimi i Vuçiqit ka për qëllim të fshehë faktin se ai do të vazhdojë të qeverisë de fakto katër komunat veriore me shumicë serbe nga Beogradi, duke përdorur rrjetin e tij të agjentëve të sigurisë dhe kriminelëve të organizuar. Prishtina do ta ketë të vështirë të arrijë diçka atje.

Mali i Zi tashmë ka rënë

Vuçiq tashmë e ka kapur Malin e Zi. Ai ka përdorur mjete të zgjuara hibride me mbështetjen ruse për të zgjedhur një president të ri. Jakov Milatoviq pretendon se është pro BE-së, por është më shumë se i dashur ndaj Serbisë. Kisha Serbe, partitë politike pro-serbe dhe mobilizimi populist kundër korrupsionit u bashkuan për të larguar nga detyra Milo Gjukanoviç. Ai kishte mbajtur pushtetin për shumicën e tre dekadave të fundit, duke qeverisur me mbështetjen e grupeve të pakicave etnike. Zgjedhjet e ardhshme parlamentare të 11 qershorit do t’i japin Milatoviqit një shumicë thellësisht pro-serbe, kundër pakicës në parlament.

Mali i Zi është anëtar i NATO-s. Serbia pretendon statusin “neutral” ushtarakisht. Kjo duhet të jetë e mjaftueshme për të parandaluar çdo aneksim, por gjithashtu dobëson Aleancën, duke futur në mesin e saj një tjetër prishës si Hungaria.

Asnjë aksident

Nuk është rastësi që përpjekjet paralele për largimin e serbëve nga pushteti qeverisës jo-serb po ndodhin në tre vende. Presidenti Vuçiq po ndjek “botën serbe”, që është një shtet i të gjithë serbëve që përfshin territorin që shtrihet në vendet fqinje. Kjo është “Serbia e Madhe”, qëllimi i Millosheviçit, me një emër tjetër. Në Bosnje, atij i duhet vetëm të lejojë Dodik-un të bëjë gjënë e tij. Në Kosovë, ai po përfiton nga ngurrimi i kryeministrit Kurti për të filluar negociatat për një mekanizëm “vetë-menaxhues” për serbët në Kosovë. Në Mal të Zi, zgjedhjet kanë dhënë atë që donte Vuçiq.

Ndërsa amerikanët dhe evropianët vazhdojnë të premtojnë se Serbia po përqafon Perëndimin, në fakt Vuçiç e ka kthyer përfundimisht vendin e tij drejt Lindjes. Që “bota serbe” të bëhet realitet, Beogradi duhet të shpresojë se Rusia do të fitojë në Ukrainë. Kjo do të siguronte nevojat precedente të Vuçiqit për aneksimin e pjesëve të Kosovës dhe Bosnjës. Ai gjithashtu do të ketë nevojë për Kinën për të siguruar financimin që do të kërkojë Serbia e Madhe. Malin e Zi ai nuk duhet ta aneksojë – thjesht të rimartohet për të rikrijuar Bashkimin Shtetëror të Serbisë dhe Malit të Zi, i cili ekzistonte 2003-2006. Ose bashkëjetoni me shumë marrëveshje dypalëshe një centimetër më pak se bashkimi.

Amerikanët dhe evropianët me gjuhë të dobët

Vuçiq e di se amerikanët dhe evropianët nuk do të duan të pranojnë de jure një Serbi të Madhe. Por ai shpreson se ata do të mësojnë të jetojnë me një de facto. Ata nga ana e tyre po rezultojnë të buta. Uashingtoni është përpjekur të injorojë Dodikun dhe të qetësojë Vuçiçin. Diplomatët amerikanë avokojnë fuqishëm për Asociacionin e Komunave me shumicë serbe, të cilin ata e shohin si mjetin e “vetëmenaxhimit” serb. Amerikanët gjithashtu kanë ringjallur bashkëpunimin ushtarak dhe kanë siguruar shumë financime përmes bankave shumëpalëshe të zhvillimit evropian. Ankesat për korrupsionin në Serbi janë të pakta. Ky qetësim nuk ka marrë asnjë rezultat pozitiv.

Ndarjet i pengojnë evropianët. Kryeministri hungarez Orban vepron si mbrojtës për Vuçiqin dhe Dodikun, duke parandaluar sanksionet ndaj të dyve. Franca dhe Holanda kanë ngadalësuar perspektivat e zgjerimit për Maqedoninë, Shqipërinë dhe Bosnjën. Kjo pakëson tërheqjen e BE-së edhe në Serbi dhe Mal të Zi. Pesë vendet anëtare të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën pengojnë një konsensus të vërtetë në favor të saj, madje edhe në votimin relativisht jo të diskutueshëm këtë javë në Këshillin e Evropës për procesin e anëtarësimit të Prishtinës.

Duhet një ndryshim drejtimi

SHBA dhe BE po dështojnë në Ballkan. Ata duhet të ndryshojnë drejtim. Analiza e tyre themelore është e gabuar. Ata janë mbështetur te Serbia si shteti kryesor në rajon për të sjellë stabilitet, në bashkëpunim me Kroacinë dhe Shqipërinë. Por Serbia është një fuqi revizioniste. Ajo dëshiron të qeverisë të gjithë serbët në rajon. Kroacia dhe Shqipëria kanë ambicie më të vogla, por në të njëjtin drejtim: të kontrollojnë bashkatdhetarët e tyre në Bosnjën dhe Kosovën fqinje.

Uashingtoni dhe Brukseli kanë nevojë për një qasje shumë më energjike, më të bashkuar dhe parimore. Kjo do të mbështeste të drejtat e qytetarëve individualë, pavarësisht nga përkatësia e tyre etnike. Ajo do të kundërshtonte nacionalizmin etnik kudo që abuzon me pakicat. Ai do të përforconte sovranitetin dhe integritetin territorial të të gjitha shteteve të rajonit. Dhe do të mirëpriste në Perëndim vetëm ata që demonstrojnë solidaritet të vërtetë me Perëndimin. [Përktheu: ISHGJ]