Një përrallë e dy konspiracioneve ballkanike

Një përrallë e dy konspiracioneve ballkanike

Të dy planet supozojnë se konflikti thelbësor në Ballkanin Perëndimor është midis serbëve dhe shqiptarëve dhe nëse ai nënshtrohet ose përfundon, atëherë rajoni mund të vendoset në një periudhë të zgjatur paqeje dhe stabiliteti.

Nga Dr Janusz Bugajski

Dy teori të mëdha konspirative në Ballkanin Perëndimor sillen rreth zgjidhjes përfundimtare të konflikteve të vazhdueshme rajonale. Të dy teoritë përmbajnë një sërë provash dhe është detyrë e analistëve të përpiqen të dallojnë faktin nga trillimi. Kjo bazohet në bindjen se zhgënjimi në rritje në Uashington dhe Bruksel në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të pazgjidhura dy dekada pas luftërave jugosllave kanë sjellë dy zgjidhje radikale; planin e ndarjes dhe planin trepalësh.

Të dy planet supozojnë se konflikti thelbësor në Ballkanin Perëndimor është midis serbëve dhe shqiptarëve, dhe nëse ai nënshtrohet ose përfundon, atëherë rajoni mund të vendoset në një periudhë të zgjatur paqeje dhe stabiliteti.

Plani i ndarjes fitoi rëndësi gjatë administratës së Donald Trump për të zgjidhur mospranimin e shtetësisë së Kosovës nga Serbia. Diplomatët e Trump besonin se problemi themelor ishte konflikti etnik dhe jo ambiciet politike dhe se harta aktuale nuk korrespondonte me besnikërinë etnike. Ata ishin gjithashtu të bindur se Beogradit i duhej një karotë mjaft e madhe për të kënaqur aspiratat e tij.

Ideja e ndarjes u formulua si rishikim i kufijve ose kryerja e rregullimeve territoriale. Udhëheqësit në Beograd, Prishtinë dhe Tiranë u futën në proces për të gjetur një zgjidhje të zbatueshme territoriale. Në veçanti, Serbia dhe Shqipëria ishin joshur me një ndarje të mundshme të Kosovës mes tyre. Ndaj dhe ndërveprimet e shpeshta dhe të përzemërta mes kryeministrit Edi Rama dhe presidentit Aleksandar Vuçiç.

Politikëbërësit amerikanë besonin se kjo do të siguronte fitore për të tre palët. Beogradi mund të pretendonte se kishte fituar tokë serbe dhe kishte përfshirë popullsinë serbe në veri të Kosovës, pa pasur nevojë të njihte shtetin renegat sepse ai do të zhdukej.

Tirana mund të pretendonte se kishte krijuar një Shqipëri më të madhe etnike në përputhje me aspiratat historike. Dhe me sa duket Prishtina do të ishte e kënaqur me përthithjen e Kosovës brenda Shqipërisë pavarësisht se do të lëshonte disa territore.

Ky plan konspirativ u shkatërrua kryesisht sepse qeveria e Hashim Thaçit nuk donte të humbiste territor pa fituar komunat me shumicë shqiptare në Serbinë jugore dhe nuk e mirëpriti të bëhej një administratë provinciale në një Shqipëri të zgjeruar.

Ndërsa plani doli në media, ai gjithashtu ngjalli frikën e luftërave të reja ballkanike, pasi grupe të shumta etnike që formonin shumicë në rrethet kufitare do ta shihnin atë si një

precedent për ndarjen territoriale dhe aneksimin nga shtetet e afërta. Si rezultat, opsioni i ndarjes u mënjanua gradualisht, megjithëse mund të kthehej në një maskim të ardhshëm.

Nën administratën e Joe Biden, një plan i ri u materializua me siguri për të zgjidhur mosmarrëveshjet kryesore të Ballkanit Perëndimor. Ai bazohet në premisën e një ndarjeje trepalëshe të ndikimit – ndërmjet Serbisë, Shqipërisë dhe Kroacisë – pa kërkuar ndryshime kufijsh apo ndarje të plotë territoriale. Projekti nuk është bërë publik, gjë që e lë terrenin të hapur për spekulime dhe teori konspirative edhe më të thella.

Hartuesit e planit trepalësh besojnë se rajoni mund të stabilizohet nëse Beogradi, Tirana dhe Kroacia shpërblehen me dominim politik dhe ekonomik mbi shtetet më të vogla fqinje. Prandaj, Beogradi do të kontrollonte kryesisht entitetin serb në Bosnje-Hercegovinë, do të ndiqte serbizimin e Malit të Zi dhe do të zhvillonte iniciativën e tij për Ballkanin e Hapur.

Në një marrëveshje të tillë, Beogradi mund të njohë edhe pavarësinë e Kosovës de facto nëse jo de jure, siç parashikon propozimi aktual franko-gjerman. Ndërkohë, Shqipëria dhe Kosova mund të afrohen më shumë së bashku edhe pa një shkrirje formale dhe Zagrebi mund të krijojë një entitet kroat de fakto në Bosnje-Hercegovinë që do të qetësonte ambiciet e veta rajonale.

Plani trepalësh do të siguronte dukshëm dominimin e tre fuqive rajonale dhe nën presionin ndërkombëtar do të pritej që shtetet më të vogla të pajtoheshin. Megjithatë, kjo skemë me tre drejtime përmban gjithashtu tre defekte kryesore.

Së pari, malazezët, boshnjakët dhe kosovarët, identitetet e dallueshme kombëtare dhe shtetërore të të cilëve janë forcuar që nga rënia e Jugosllavisë, do t’i rezistojnë çdo përpjekjeje për të kufizuar pavarësinë e tyre dhe për t’i nënshtruar ata ndaj çdo marrëveshjeje më të gjerë politike.

Së dyti, Serbia, Kroacia dhe Shqipëria mund ta interpretojnë planin trepalësh thjesht si një hap fillestar drejt kapjes së plotë territoriale të miratuar nga Uashingtoni dhe Brukseli. Dhe së treti, plani trepalësh do të mundësonte penetrim edhe më të madh rus në rajon duke kultivuar më shumë klientë ballkanikë për Kremlinin.

Në këtë mënyrë, një plan i hartuar për të zgjidhur në mënyrë të përhershme të gjitha mosmarrëveshjet e pazgjidhura në praktikë do të nxiste konflikte të reja rajonale.

Edhe pse duhet të jetë i kujdesshëm në besimin e të gjitha teorive konspirative, duhet të jetë gjithashtu vigjilent në rast të praktikave konspirative. [The Geopost]