- May 7, 2022
- Posted by: admin
- Category: Analiza
Pse miliona gra ruse në mbarë botën e mbështesin luftën, edhe pse kanë akses në të gjitha informacionet? Propaganda e Kremlinit është jo arsyeja kryesore.
Një ese nga Olga Chyzh* [Republika.ch]
Brutaliteti i pushtimit rus të Ukrainës godet larg, përtej fushës së betejës aktuale. Presidenti karizmatik i Ukrainës Volodymyr Zelensky po fiton zemrat e publikut perëndimor, i cili po thërret që qeveritë e tyre të mbështesin Ukrainën me armë dhe ndihmë humanitare.
Pika e vërtetë e kthesës, megjithatë, ishte masakra në periferi të Kievit, Bucha, e cila ishte e pushtuar nga trupat ruse për një muaj. Narrativa mediatike u ushqye nga imazhet e tmerrshme të rrugëve të qyteteve të vogla të mbushura me trupa të civilëve të ekzekutuar brutalisht – shumë prej tyre me duar të lidhura. Beteja merr konotacion shtesë: Këtu bëhet një luftë midis së mirës dhe së keqes.
Paradoksalisht, jo të gjithë janë në anën e “djemve të mirë”: shumë rusishtfolës jashtë vendit i hedhin poshtë provat e masakrës së Buçës si një “inskenim” dhe shprehin me forcë mbështetjen e tyre për luftën.
Në Berlin dhe në një numër qytetesh të tjera evropiane, gra pro-luftës dolën në rrugë në një numër të konsiderueshëm, duke valëvitur flamujt rusë dhe duke pikturuar në fytyrat e tyre shkronjën “Z”, e cila ishte bërë simboli i pushtimit. Edhe në Ukrainë, ka mbështetës të Rusisë që po nxjerrin informacione për objektivat ukrainas.
Fakti që shumë në Rusi mbështesin regjimin dhe luftën e tij mund të shpjegohet me mungesë informacioni, përgjigje të shtrembëruara ndaj sondazheve dhe frikë nga represioni. Por në Berlin, njerëzit që flasin rusisht nuk duhet të kenë frikë nga persekutimi dhe mund të kenë akses në raportim të përditësuar, korrekt dhe të verifikuar.
Si ka mundësi që këta njerëz po demonstrojnë për luftë? Dhe aq më tepër njeriu pyet veten: Pse ka ende njerëz në Ukrainë që vazhdojnë të mbështesin Rusinë?
Propaganda nga Kremlini nuk mjafton si shpjegim. Kjo propagandë ushtron ndikimin e saj, por shkaqet e vërteta arrijnë të paktën deri në fillet e ngritjes së BRSS
dhe në fund të fundit në rënien e Bashkimit Sovjetik. Do të doja të tregoja një histori shumë personale për këtë.
Kur vendlindja ime ukrainase, Odessa, u qëllua nga raketat ruse më 24 shkurt, nëna ime rrëmbeu çantën e saj të udhëtimit dhe hipi në autobusin e parë që e nxori jashtë vendit. Synimi i tyre i dukshëm ishte Republika e Moldavisë – jo vetëm për shkak të afërsisë gjeografike, por edhe sepse familja jonë jetonte në Kishinau përpara se të transferohej në Ukrainë në 1995. Nëna ime ka shumë miq që flasin rusisht atje, të cilët, ndryshe nga familja jonë, jetojnë ende në Moldavi.
Gjatë udhëtimit me autobus, nëna ime thirri një mikeshë të vjetër në Kishinau dhe e pyeti nëse mund të qëndronte në shtëpinë e saj – ajo do të ishte në gjendje të merrte një dhomë hoteli për natën pas. Shoqja – le ta quajmë Tanja – reagoi lehtë
i mërzitur. Ishte ditëlindja e saj; Vizita e papritur e nënës sime mund t’i jipte fund festës para kohe. Pushtimi rus tronditi të gjithë botën, duke detyruar qindra mijëra ukrainas të jetojnë në mes tundimit për të ikur në këmbë përtej kufirit në Moldavi në dimër. Ajo duhet të ketë menduar pse nëna ime nuk mund ta shtynte “udhëtimin” e saj për një ditë.
Tanja nuk është një përbindësh – të paktën jo një përbindësh në çdo kohë e kudo. Ajo është një grua e arsimuar, luan në piano dhe studjuese, madje edhe potencon citate nga letërsia ruse në bisedat e përditshme. Ajo ka shije të mirë për artin dhe njeh një pikturë dhe e bën dallimin mes asaj të Polenow nga ajo e Aivazovskyt. Ajo të jep kënaqësi për të biseduar me të – madje ajo e ndërpret për të ofruar “ndihmë”, kur personi tjetër kërkon atë për gramatikën ruse. Ajo gjithmonë e di se cili pirun është piruni i sallatës, nuk flet keq për të ndjerin dhe nuk fillon diskutime politike. Por kur e sulmon duke i kujtuar masakrën e Buçës, nga ajo dëgjon rrëfimin se kjo masakër nuk ka ndodhur kurrë.
Ka miliona njerëz si Tanja kudo në hapësirën post-sovjetike dhe më gjerë. Tanja është një nga afërsisht 25 milionë njerëz që, kur u shemb Bashkimi Sovjetik, papritmas u gjendën në diasporën ruse – dhe që e ndjenë veten si rusë, edhe nëse nuk jetonin në Rusi, por në një ish-republikë tjetër sovjetike. Ajo vendosi të qëndronte aty ku kishte ndërtuar jetën e saj. Miliona të tjerë në të njëjtën situatë si ata, shkuan në Federatën Ruse, Evropën Perëndimore, Kanada, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera.
Rënia e Bashkimit Sovjetik solli një ndryshim dramatik në shpërndarjen e pushtetit – dhe jo vetëm midis perëndimit dhe ish perandorisë sovjetike. Më pak i vënë re, por jo më pak i rëndësishëm, ishte fakti se balanca e fuqisë midis pro-rusëve dhe
asaj të riorganizuar si shumicë etnike jo-ruse.
Kur Bashkimi Sovjetik u shpërbë në vitin 1991, rusët etnikë ishin pakicë në të gjitha vendet post-sovjetike, përveç Rusisë. Në raport me popullsinë e përgjithshme, rusët etnikë janë më të përhapurit në Estoni, Kazakistani dhe Letonia (23 deri në 27 përqind) dhe Ukraina (17 përqind). Megjithatë, numri i atyre që flisnin rusisht ose si gjuhë amtare ose si gjuhë të dytë, ishte shumë më e lartë – pasojë e fushatave të pamëshirshme të rusifikimit të zhvilluara në Bashkimin Sovjetik që nga viti 1938. Në Kazakistan, për shembull, 15 për qind e popullsisë jo-ruse fliste rusishten si gjuhën e tyre amtare në vitin 2014; në Ukrainë (para luftës në Ukrainë) ishte 12 për qind, në Letoni 10 për qind dhe në Estoni 4 për qind.
Rusifikimi, i shitur më parë si “krijimi i një fronti të bashkuar kundër Gjermanisë”, përfshinte një sërë politikash që synonin drejtpërdrejt ose tërthorazi promovimin e epërsisë së gjuhës ruse dhe intencën për të promovuar kulturën në kurriz të gjuhëve dhe kulturave kombëtare amtare, si ukrainishtja në Ukrainë. Pjesa zyrtare e politikës së rusifikimit përfshinte krijimin e detyrueshëm të klasave ruse në shkollat joruse dhe konvertimin e të gjitha gjuhëve romane, si rumanishtja e folur në Moldavi, në alfabetin cirilik. Jozyrtarisht, rrjedhshmëria e gjuhës ruse është bërë gjithashtu një kriter për promovim, ngjashëm me anëtarësimin në Partinë Komuniste. Ata që flisnin një gjuhë të ndryshme nga rusishtja në radhët e elitës më të lartë shtetërore ose partiake, mund të dyshoheshin, degradoheshin ose persekutoheshin në një farë mënyre.
Rusifikimi nuk ishte gjithmonë haptazi represiv. Sovjetikët nuk kursyen asnjë shpenzim apo përpjekje për të bërë filma, shfaqje televizive, muzikë dhe art në rusisht
për të ofruar këtë akt politik – vetasimilimin gjuhësor. Në Moskë, figura më të mëdha se sa jeta nga filmat sovjetikë shëtisnin nëpër atraksione turistike dhe muzetë e artit dhe tregonin se si duhet të jetojë një burrë i shëndetshëm sovjetik. Vendet qendrore kulturore kombëtare në Kiev ose Kishinau duhej të mjaftoheshin me një pjesë të buxhetit dhe nuk mund të krahasoheshin me Moskën – as për sa i përket gjërave si talenti dhe kostoja e prodhimit.
Zotërimi i rrjedhshëm i gjuhës ruse hapi derën në botën e elitave kulturore, ekonomike dhe politike. Ajo pjesë e popullit si Tanja që ishin të lindur dhe të rritur në Bashkimin Sovjetik, e të cilët e mirëpritën rusifikimin, nga këndvështrimi i tyre, ishte i natyrshëm dhe i kuptueshëm. Tanja dhe lloji i saj janë produkte të kohës së tyre dhe të vendit ku kanë jetuar, për të cilat askush nuk mund t’i fajësojë. Ata u bënë monstra për shkak të asaj që ndodhi në hapin tjetër pas rënies së Bashkimit Sovjetik: mënyra
në të cilat ata reaguan dhe u përshtatën – ose nuk u përshtatën me mjedisin e tyre të ri politik dhe kulturor post-sovjetik.
Me fundin e Bashkimit Sovjetik, filloi ndërtimi i kombeve në ish-shtetet satelitore – ose më mirë formimi i kombeve të reja. Pas dekadash të shtypjes kulturore dhe kombëtare, shumicat etnike në Ukrainë, Moldavi, Letoni, Estoni dhe shtete të tjera të reja të pavarura, më në fund, kishin një fjalë në politikën e brendshme.
Ky shtet-ndërtim – nuk ishte befasi – rezultoi që çdo gjë sovjetike – dhe ruse – të shtyhej mbrapa ose të hidhej plotësisht jashtë detit në favor të kombëtares (p.sh. moldave apo ukrainase), dhe balanca e fuqisë dhe e pasurisë ndryshoi në përputhje me rrethanat. Lavjerrësi goditi në drejtimin e kundërt: rusishtja dhe ata që flisnin rusisht dhe përbënin elitën politike dhe ekonomike në kohën sovjetike papritmas u ndalën në udhëkryq. Tani ishte njohja e rrjedhshme e gjuhës kombëtare dhe jo rusishtja që u bë kriter për avancim në karrierë dhe politikë. Ata që flisnin rusisht dhe refuzuan të mësonin gjuhën kombëtare u kaluan papritmas.
Në Republikën e Moldavisë, ku jetoja në atë kohë, gjithçka rreth meje – programet televizive, tabelat e dyqaneve dhe rrugëve, madje edhe emrat e rrugëve – u ndryshuan nga rusishtja në rumanisht. Pati gjithashtu një kthim në alfabetin latin (një përmbysje e cirilizimit të mëparshëm të detyrueshëm), nxënësit e shkollës rusisht-folëse tashmë e kishin të detyrueshme për të mësuar rumanishten dhe pati ndryshime në kurrikulat e letërsisë dhe historisë.
Për mua si fëmijë, asgjë nga këto nuk ishte tronditëse. Mësova shpejt rumanishten, ashtu si fëmijët. Megjithatë, për të rriturit që flasin rusisht, ishte jo aq e lehtë. Të mësosh një gjuhë krejtësisht të re nga e para si i rritur është e vështirë. Por pengesa e vërtetë ishte arroganca.
Dekada të propagandës sovjetike – vetëm filmat e shumtë që u shfaqën në Moskë – u kishin dhënë njerëzve si Tanya idenë se gjuha ruse ishte “gjuha më e pastër dhe më e bukur” nga të gjitha.
Njerëz rusisht folës si Tanja nuk e kuptuan pse duhet të mësojnë një gjuhë “të prapambetur” si rumanishtja apo edhe një gjuhë “të vdekur” si ukrainishtja apo estonezja, kur ata tashmë flisnin “gjuhën e Dostojevskit”. Ata as nuk e kuptuan pse duhet të pranonin një qeveri të përbërë tërësisht nga jo-rusishtfolës. Gjithashtu ia vlente të provohej ashtu si mendonin, sepse ata supozuan seriozisht se ribashkimi i Bashkimit Sovjetik ishte vetëm çështje kohe.
Këto ishin bisedat që dëgjova në rrethin tonë të miqve dhe të njohurve rusisht-folës si fëmijë. Çuditërisht, 30 vjet më vonë, unë ende dëgjoj të afërmit e mi duke folur kështu. Këta njerëz ende shpresojnë se Rusia do t’i shpëtojë nga shumica “inferiore” kombëtare dhe do t’u paguajë pensionet e tyre të lakmuara ruse. Këta njerëz janë duke pritur ende se Rusia do t’u kthejë atyre llogaritë e kursimeve që humbën kur u shemb Bashkimi Sovjetik. Anëtarët e këtij të ashtuquajturi “brez i mashtruar” janë viktimat e fundit të propagandës sovjetike. “Brezi i tradhtuar” është termi I parapëlqyer për folësit vendas rusë që kanë një marrëdhënie nostalgjike me të kaluarën sovjetike. Ata janë “mashtruar”, sepse besojnë në propagandën sovjetike dhe tani ruse dhe shpresojnë se Rusia do t’i mbrojë ata nga “padrejtësitë” si dhe do të mbrojë botën post-sovjetike. Në veçanti, ata besojnë me vendosmëri se Rusia do t’i ndihmojë ata të kthejnë kursimet që kishin në llogaritë e tyre të epokës së kursimeve sovjetike, të cilat i patën humbur kur u shua Bashkimi Sovjetik dhe pushoi së ekzistuari.
Sinqerisht, jo të gjithë folësit e gjuhës amtare ruse e kanë marrë këtë rrugë drejt pakënaqësisë dhe pakënaqësisë. Miliona njerëz janë përshtatur me situatën e re: kanë mësuar gjuhën përkatëse kombëtare, janë shpërngulur në Rusi ose – si familja ime – në Ukrainë dhe në Perëndim. Disa kanë dalë në pension ose kanë kërkuar punë që nuk kërkojnë aftësi gjuhësore. Problemi janë miliona njerëz që refuzojnë të përshtaten dhe të lëvizin, të cilët e mbushin jetën e tyre me urrejtje dhe një ndjenjë të rreme superioriteti, të cilët kanë bërë gjithçka në fuqinë e tyre për t’i përcjellë ndjenjat e tyre fëmijëve të tyre dhe kanë pritur për dikë si Putini. për të përmbushur dëshirat e tyre.
Politika e Rusifikimit Sovjetik rriti numrin e atyre që zhvilluan një identitet rus pa qenë etnikisht rusë. Për shumë njerëz, ky identitet u çimentua më tej nga fakti se rusifikimi u përmbys.
Sot, identiteti rus nuk është më një çështje etnike, por një gjendje shpirtërore. Njeriu bëhet rus duke njohur çdo gjë që vjen nga Rusia si diç e”pamohueshme e superiore” dhe gjithçka që nuk vjen nga Rusia si “dukshëm inferiore”. Qeveria ruse përdorë termin “bashkatdhetarë” për personat me identitet rus. Kjo përfshin gratë ruse etnike, pavarësisht nga kombësia ose vendbanimi i tyre dhe rusishtfolës dhe familjet e tyre, por edhe të tjerë që kanë lidhje kulturore ose të tjera me Federatën Ruse, drejtpërdrejt ose nëpërmjet lidhjeve familjare, dhe që sigurisht nuk mund t’u përkasin grupeve etnike ruse. Për ta mbajtur gjallë këtë identitet – kryesisht përmes transmetimit global të programeve televizive në gjuhën ruse – Kremlini ndërmerr një sërë hapash
që kushton miliarda. Qoftë në Kiev, Kishinau apo Los Anxhelos: Kushdo që flet rusisht mund të shikojë lehtësisht versionin në gjuhën ruse të shfaqjes së tyre të preferuar, si “Rrota e fatit”, duke përfshirë etno-nacionalizmin dhe urrejtjen.
Pak para pushtimit rus, presidenti ukrainas Zelensky mbylli disa kanale televizive në gjuhën ruse. Ndërsa lufta përparonte numri i grave që mbështesin Rusinë në Ukrainë po bie, sepse ato ose janë duke pësuar një ndryshim të vonuar të zemrës ose – ironi mizore – janë kapur dhe janë në duart e trupave ruse, të cilat, në “fushatën e tyre të denazifikimit”, nuk kanë nën kontroll kartat e bibliotekës së viktimave të tyre për të parë nëse ata lexojnë Dostojevskin.
Një nga masat e para të marra nga Rusia në territoret e okupuara ukrainase ishte rifillimi i transmetimit të kanaleve në gjuhën ruse në kanalet televizive. Kështu, beteja për zemrat dhe mendjet e folësve rusë mund të vazhdojë, edhe nëse ata janë të detyruar të shikojnë shfaqjet e tyre të preferuara në strehën e sulmeve ajrore.
Rusisht folësit si Tanya nuk e shkaktuan pushtimin e Ukrainës – dhe mbrojtja e njerëzve si ajo, mund të jetë gjëja e fundit në mendjen e Putinit. Ai gjithashtu nuk dëshiron t’u paguajë atyre pensionet ruse. Por, këta njerëz janë bashkëpunëtorë në krimet e kryera kundër ukrainasve. Ata e dinë thellë se masakra e
Butscha-s ka ndodhur vërtet, por asaj nuk i intereson sepse viktimat janë “inferiore”.
Përktheu: ISHGJ
____________________________
* Olga Chyzh është e lindur në Ukrainë dhe jeton në Toronto. Atje ajo lgjëron në
Fakultetin e Shkencave Politike – shquhet si hulumtuese e të drejtave të njeriut, studjon autokracinë dhe efektet e rrjetit social. Ajo rregullisht jep intervista për luftën në BBC dhe shkruan për Guardian-in.