Kryeministri i Kosovës Kurti: “Serbia e ka vrarë propozimin për marrëveshje”

Kryeministri i Kosovës Kurti: “Serbia e ka vrarë propozimin për marrëveshje”

Serbia nuk është aspak e interesuar për një marrëveshje kornizë me Kosovën, thotë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, i cili po viziton Vjenën të mërkurën.

Intervistoi: Adelheid Wolfl / 11 janar 2023

Në dhjetor, protesta dhe barrikada nga serbët shpërthyen në veri të Kosovës pas arrestimit të një ish-oficeri të policisë serbe. Problemet mes dy vendeve datojnë shumë më larg: Serbia nuk e njohu kurrë Kosovën, e cila shpalli pavarësinë në vitin 2008. Për momentin Beogradi nuk është aspak i interesuar për një marrëveshje kornizë me Kosovën, thotë kryeministri kosovar Albin Kurti në intervistën për STANDARD.

STANDARD: Pas krizës në veri të Kosovës, ka shumë pak besim nga serbët që jetojnë atje. Çfarë do të bëni për të ndërtuar më shumë besim në shtetin e Kosovës?

Kurti: Ne nuk jemi një vend i madh, por jemi një shembull i mrekullueshëm se si biznesi dhe demokracia mund të shkojnë paralelisht. Ne duhet ta ndajmë këtë përvojë me serbët tanë në Kosovë. Unë jam për mundësitë e barabarta, ligjin dhe rendin, ndarjen në shoqëri në tërësi – pa marrë parasysh se çfarë etnie, feje, moshe apo gjinie ka një person. Prandaj do të prezantoj një masë të re: një subvencion për punëdhënësit që prezantojnë një mjedis multietnik dhe multikulturor për punëtorët. Sipërmarrësit privatë do të marrin stimuj financiarë nëse punësojnë punëtorë të pakicave.

STANDARD: A duhet të kthehen edhe serbët që u larguan nga Policia e Kosovës në fillim të nëntorit?

Kurti: Ne i kemi rishpallur të gjitha pozitat që kanë mbetur vakante në polici, nuk kam ndërmend të zëvendësoj serbët me shqiptarë. Një komision do të vendosë se kush do të pranohet. Nuk dua të përjashtoj personat që kanë dhënë dorëheqjen vetë, por nuk i bëj thirrje të kthehen sepse dua të aplikojnë edhe të tjerët. Ata serbë që nuk janë anëtarë të një partie gjithashtu duhet të kenë një shans (shumë serbë në veri kontrollohen nga partia Lista Srpska, krahu i zgjatur i qeverisë në Beograd, shënimi i redaktorit).

STANDARD: Kur do të zbatohet vendimi i Gjykatës Kushtetuese të vitit 2016 që Manastirit Ortodoks Serb të Deçanit t’i kthejë 24 hektarë tokë?

Kurti: 24 hektarët i janë dhënë manastirit gjatë regjimit gjenocidal të Sllobodan Millosheviqit. Megjithatë, është një temë shumë e ndjeshme dhe ka nevojë për shqyrtim dhe diskutim të plotë me të gjithë ata që janë të përfshirë. Do të doja të takohesha me përgjegjësit në Manastirin e Deçanit – por deri më tani ata nuk kanë pranuar të flasin me mua.

STANDARD: Tema është për një vendim të gjykatës kushtetuese, për sundimin e ligjit – jo për të biseduar me njëri-tjetrin.

Kurti: Ka shumë vendime të tjera gjyqësore që nuk janë zbatuar. Prisja që të flisja me përfaqësuesit e grupeve fetare për çështje teologjike dhe se ato do të ishin më të përqendruara te Zoti se sa çështje materiale.

STANDARD: Në muajt e fundit, Franca dhe Gjermania kanë iniciuar një marrëveshje të re ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Kur mund të zbatohet kjo?

Kurti: Më 18 gusht të vitit të kaluar pati një takim novator me shefin e politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell. Së pari duhet të negociohet një marrëveshje kornizë ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Mendova se ishte e mrekullueshme. Por Vuçiq ka thënë vazhdimisht se nuk është i interesuar për një marrëveshje të tillë kornizë. Ai është i interesuar për menaxhimin e krizave, për fenomenin e zjarrfikësit dhe zjarrfikësit. Ju ndezni zjarre, pastaj vishni shpejt një xhaketë tjetër dhe thoni, unë mund ta shuaj zjarrin! Tre javë pas këtij takimi, përfaqësuesit e qeverisë franceze dhe gjermane, Emmanuel Bonne dhe Jens Plötner, erdhën këtu me ide që i konsideroj si bazë të mirë për diskutime të mëtejshme, sepse ato kanë të bëjnë me koncepte dhe ide universale për integritetin territorial dhe sovranitetin, human, të drejtat e njeriut, pavarësia dhe demokracia. Në të kaluarën kishte më shumë një ideologji për zgjidhjen e problemeve, një qasje “sui generis” me një oqean detajesh që dekurajonte të gjithë.

STANDARD: Dhe pse nuk ndodhi asgjë atëherë?

Kurti: Ka katër muaj që e kanë bërë këtë propozim – dhe ne kemi pasur vetëm një takim të nivelit të lartë në Bruksel. Madje, ne kishim një plan paraprak për të bërë marrëveshjen deri në mars ose prill 2022. Nuk e di se çfarë ndodhi ndërkohë. Nisma dhe vrulli janë rrëzuar. Më 27 tetor është mbajtur mbledhja e Këshillit të Sigurimit të Serbisë. Dhjetë ditë më vonë, më 6 nëntor, ministri i Jashtëm serb Ivica Daçiq tha se në atë takim u anulua marrëveshja e planifikuar me Kosovën. Qeveria serbe me sa duket e njoftoi këtë vetëm dhjetë ditë më vonë, sepse ata ende donin të dukeshin mirë në samitin në Berlin më 3 nëntor. Në Berlin, ne përfaqësuesit e gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor nënshkruam tre marrëveshje. Unë jam i shqetësuar se disa njerëz në BE dhe SHBA po mbulojnë faktin që Serbia vrau propozimin e traktatit bazë.

STANDARD: Nëse ka një marrëveshje, cila do të ishte pjesa më e rëndësishme për ju?

Kurti: Në propozim janë përfshirë disa nga paragrafët e marrëveshjes gjermano-gjermane të vitit 1972. Por Willy Brandt shkoi paraprakisht në Varshavë dhe kërkoi falje. Dhe marrëveshja ishte e mundur sepse dy Gjermanitë morën një vend në OKB nëntë muaj më vonë. Por me Rusinë dhe Kinën, ne nuk kemi një shans të tillë. Por, bëhet fjalë edhe për faktin se pesë shtetet e BE-së që nuk e njohin Kosovën, që duhet të jenë edhe ato gjithashtu në bord.

STANDARD: A shihni ndonjë mundësi për këtë?

Kurti: Atmosfera është shumë më pozitive. Por nuk ka hapa konkretë, me një përjashtim: Greqia ka përmirësuar përfaqësimin e Kosovës në vend. Statusi i zyrës sonë në Athinë është për Ndihmë Ekonomike.

STANDARD: Zyrtarët e BE-së po kërkojnë gjithnjë e më shumë që Kosova të zbatojë Asociacionin Serb të Komunave të rënë dakord në vitin 2013. A ka ndonjë variant me të cilin mund të pajtoheni?

Kurti: Kushtetuta jonë nuk lejon shoqata të bazuara në kritere etnike, sepse paragrafi i parë i planit të Ahtisaarit thotë: Kosova duhet të jetë shoqëri multietnike. Pra mund të kërkohet bashkim përgjatë maleve të Rugovës apo maleve të Sharrit, por ai nuk duhet të bazohet në identitet kombëtar. Pyes veten pse marrëveshja e Ahtisaarit nuk duhet të jetë e mjaftueshme – ajo përmban shumë qasje mbrojtëse të pakicave, me theks atë serbe. Kur bëhet fjalë për Asociacionin Serb të Komunave, dua t’i referohem edhe Bosnje-Hercegovinës. Më 26 prill 1991, 14 komuna me shumicë serbe atje u bashkuan dhe themeluan një shoqatë; më 9 janar 1992 shpallën pavarësinë e tyre dhe më 28 shkurt 1992 i dhanë vetes kushtetutën, më 14 dhjetor 1995 kjo Republika Srpska u njoh ndërkombëtarisht me traktat në Dejton të Ohajos.

STANDARD: Dhe keni frikë se e njëjta gjë mund të ndodhë edhe në Kosovë?

Kurti: Jo, nuk e kam frikë. Kam frikë vetëm nga gjërat e panjohura. Por kjo dihet, është një qëllim shumë i qartë.

STANDARD: Pra, ju përjashtoni një shoqatë të komunitetit serb?

Kurti: Vuçiqit i thashë se kam krijuar përshtypjen se ai nuk e dëshiron asociacionin e komunave, sepse nuk mund të duash asociacion të komunave dhe të thuash çdo javë: Nuk do ta njoh shtetin e Kosovës. Ju nuk mund të shërbeni një makiato kafeje pa një filxhan kafeje. Por, të drejtat e pakicave janë një pjesë shumë e rëndësishme e normalizimit të plotë të marrëdhënieve me Serbinë. Pra, kur të arrijmë në atë pikë, Serbia mund të bëjë një propozim se si ta zgjidhë atë. Po kështu do të mund të bëjmë propozime për çështje që i konsiderojmë të rëndësishme për pakicat në Serbi.

Tani, duke ndjekur planin e Francës dhe Gjermanisë, ne kemi hyrë në një fazë të re. Në plan ka një paragraf për të drejtat e atyre që nuk i përkasin shumicës. Ju mund ta përfshini atë në këtë paragraf. Dhe brenda bisedimeve të normalizimit të plotë, ne mund të flasim për këtë. Deri më tani janë arritur 33 marrëveshje. Këtu nuk ka hierarki. Unë jam i interesuar për zbatimin – për shembull kur është fjala për pikën kufitare për në Zveçan, sepse atje është një rrugë ilegale që ne vazhdojmë e mbyllim dhe ajo hapet përsëri. Marrëveshjet nuk janë tryezë suedeze, ku ju mund të përzgjidhni të merrni ushqimin e preferuar e ta lini atë që nuk ju pëlqen. As dhjetë nenet dhe pesë fjalitë në preambulën e propozimit franko-gjerman nuk janë tryezë byfeje [sudeze].

STANDARD: Për shkak të presionit të SHBA-së disa javë më parë, ju është dashur të hiqni dorë nga përpjekjet për të futur targat kosovare edhe në veri. Çfarë bashkëpunimi dëshironi me fuqitë perëndimore?

Kurti: Unë bashkëpunoj shumë ngushtë me SHBA-në, me Gjermaninë, me Francën, me Italinë, me Britaninë e Madhe, me BE-në dhe me NATO-n. Ne kemi simpati dhe bashkëpunim shumë më të madh me administratën aktuale amerikane sesa që kishim me atë të mëparshme. Por që nga fundi i shtatorit 2021, MiG-29 u ngrit në kufirin tonë dhe trupat serbe erdhën në kufi, situata ka ndryshuar. Mund të debatoj me Serbinë, por kur ambasadori rus në Serbi, Alexander Bocan-Kharchenko, vjen me MiG-29, kjo është diçka tjetër. Kjo është arsyeja pse unë do të doja të shihja më shumë ushtarë të NATO-s këtu në Kosovë.

STANDARD: A u gjetë dikush në anën tuaj,  kur Aleksandar Vuçiqi, së fundmi, ju quajti “llum terrorist”?

Kurti: Në përgjithësi, nuk ndjej se më trajtojnë njësoj. Perëndimi ka njëfarë frike nga potenciali destabilizues i Serbisë – dhe nga ana tjetër, ekziston naiviteti të mendosh se Serbia mund të detyrohet së shpejti të kthehet përsëri në Perëndim. Prandaj, të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor po bien në një gropë, skajet e së cilës janë aktualisht pritshmëri të ulëta të Vuçiqit, por pritshmëri të larta afatmesme prej tij. Prandaj, çfarëdo gjëje pozitive që bën Vuçiq fryhet.

STANDARD: A është e sigurt që Kosova do të jetë pa viza Shengen deri në vitin 2024 dhe a ka mbështetje të mjaftueshme për anëtarësimin në Këshillin e Evropës?

Kurti: Po, udhëtimi pa viza do të vijë në vitin 2024. Dhe ne kemi mbështetje për anëtarësim në Këshillin e Evropës. Por ende duhet të kalojmë disa procedura. Do të aplikojmë edhe për anëtarësim në NATO. [Përktheu: ISHGJ]